Мavzusidagi kurs ishi 5111400 – Xorijiy til va adabiyot (ingliz tili) Ilmiy rahbar: Djalilova Z. B buxoro 2023 mundarija

She cannot come toda(U bugun kela olmaydi).So’roq gaplar to’rt xil bo’ladi: Umumiy so’roq gaplar (general questions). Is he reading a letter?(U xat o’qiyaptimi?)
___________________
^{3. Ilshin B. A. “The structure of sentences in modem English grammar” 1971. 365 p}
-Maxsus so’roq gaplar: gapning biror bo’lagiga beriladi va who? Kim?, what? Nima?, which? When? Where? Why? How? How much, how many? How long? Kabi so’roq so’zlar bilan boshlanadi.What did the teacher do yesterday?(Oqituvchi kecha nima qildi?)
-Tasdiq so’roq gaplar. Umumiy so’roq gaplarning bir turi tasdiq so’roq gaplardir.
Tasdiq so’ roq gaplari bo’lishli yoki bo’lishsiz darak gapga qisqa umumiy so’roq gap qo’shiladi.You speak French, don’t you?
-Muqobil so’roq gaplar. (Alternative questions). Muqobil so’roq gaplar or bog’lovchisi bilan bo’g’langan ikkita umumiy gapdan iborat bo’ladi, odatda ikkinchi so’roq gap to’liq bo’lmaydi :Do you like tea or coffee?(Siz choyni yoqtirasizmi yoki kofeni?).Open the door? Dont be late, please.
- undov gaplar. (Exclamatory Sentences) Have you ever seen such weather!(Bunday havoni korganmisiz!) Gaplarning tuzilishiga ko’ra turlari.
1. Boglovchi bilan ifodalash usulida bu grammatik aloqa maxsus sozlar orqali amalga oshiriladi. Bu maxsus sozlar quyidagilar:Bog’lovchilar va bo’lovchi so’zlar. Bo’g’lovchilar bo’g’langan qo’shma gaplarda ham ergashgan qo’shma gaplarda ham qo’llanilishi mumkin. Masalan:It was cold and we had to return hame.(Havo sovuq edi va biz uyga qaytishga majbur boldik). Bu misolda{ and} bog’lovchisi bog’langan qo’shma gapda qo’llanilgan
2. Bog’lovchisiz bog’langan qo’shma gaplar. Bog’lovchisiz bog’langan q’oshma gaplarda, gap bo’laklari yani asosiy va bog’langan yoki ergashgan gap o’rtasidagi grammatik aloqa hech bir maxsus bog’lovchi yoki bog’lovchi so’z yordamisiz amalga oshiriladi. Bu holatlarda gapni bir butun qo’shma aylantirish vositasi ohangdir. (Intonation) .Masalan: it was cald we had to return home.
3. Bo’glangan qo’shma gaplar( The Compound Sentences).Masalan: A cold wind was blowing and a snow storm begun.(Sovuq shamol esdi va bo’ron boshlandi).
4. Ergashgan qoshma gaplar.( The Complex Sentences). Ingliz tilidagi bog’langan yoki ergashgan qo’shma gap tarkibiga kiruvchi gaplar {clauses} deb ataladi.
Principal clause ( bosh gap).
Subordinate clause ( ergash gap).
Qoshma gap tarkibiga kirmaydigan oddiy gaplar, shuningdek, umuman qo’shma gaplar esa{ Sentences }deb ataladi . Ergashgan qoshma gaplarda ergash gap bosh gapga tobe bog’lovchilar yordamida biriktiriladi.That , If (agar) ,after (Keyin ) , because (chunki) va boshqalar.Masalan: Anvar told me that you was at home.
(Sizning uyda bolmaganingizni Anvar menga aytdi).Ergash gaplar bosh gapga boglovchisiz qoshilishi mumkin.Masalan: I never thought I should see you again.
(Sizni yana ko’raman deb men hech o`ylamagan edim ).
gan edi va gullar ekilgan bog maktabdan unchalik uzoq emas edi.

5. Egalik ergashgan gaplar( Subject Clouses).Egalik ergashgan gaplar who? (kim?), what? (nima?) savollariga javob bo’ladi va bosh gapga quyidagi bog’lovchilar orqali qo’shiladi: That, whether, if va bog’lovchi so’zlar: who, whom, whose, what, which, when, where, how, why orqali qo’shilishi mumkin.Masalan: What we want is rest, said Horris (Bizga kerak narsa bu dam olishdir, - dedi Xarris).

6. Predikativ ergashgan gaplar. (Predicative Clouses). Prdikativ ergashgan gaplar egaga kopincha vositali fe’llar orqali birikadi. Bunday fe’llarga quyidagilar kiritiladi: To be, to get, to became, to grow va boshqalar. Masalan: This was what we were talking about (Biz nima haqida gapirayotgan bolsak, bu aynan ozi edi).
7. To’ldiruvchi ergashgan gaplar( Object Clouses). To’ldiruvchi ergashgan gaplar old ko’makchilar yoki old ko’makchi (predlog)larsiz {whom?} hamda{ what?} savollariga javob beradi. Masalan: you do’nt know what you are talking about. (Nima haqida gapirayotganingizni o’zingiz bilmayapsiz).
8. Aniqlovchi ergashgan gaplar( Attributive Clouses).Aniqlovchi ergashgan gaplar which? Yoki what? So’roqlariga javob beradi va qo’shma gapdagi bosh gapga bog’lovchisiz, bazi holarda esa qiyosiy olmosh yoki ravish yordamida bog’lanadi:
I think I have made a mistake in my dictation ( o’ylashimcha, men diktantda xatoga yo’l qo’ydim).
9. Hol ergashgan gaplar( Adverbal clauses).Hol ergashgan gaplar o’z mazmuniga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:
.O’rin holli ergashgangaplar ;( a. c. of place)
.Vaqt holi ergashgan gaplar; ( a.c. of time)
.Holat va qiyoslash holi ergashgan gaplar (a. c. of manner and comparision).
.Sabab holi ergashgan gaplar(a . c. of cause)
.Maqsad holi ergashgan gaplar(a. c. of purpose)
.Natija holi ergashgan gaplar (a . c. of result)
.Shart holi ergashgan gaplar ( a. c. of condition)
.Kelishim holi ergashgan gaplar ( a. c. of concession)