Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Nomenklatura va izomeriyasi. Ratsional nomenklaturaga muvofiq spirtlar gidroksil gruppasiga birikkan radikalning nomi bilan ataladi. Masalan:

CH3 — OH	CH3 — CH2 — OH	CH3 — CH2 — CH2 — OH
metil spirt	etil spirt	propil spirt

CH₃— CH₂— CH₂— CH₂— OH CH₃— CH₂— CH₂— CH₂— CH₂—OH
butil spirt amil spirt
va hokazo.
Bu usul bilan spirtlarning izomerlarini nomlab bo‘l- maydi. Ma’lumki, spirtlar ham gomologik qatorning uchin- chi vakilidan boshlab izomerlar hosil qiladi. Ratsional no- menklaturaga muvofiq, spirtlarning izomerlarini atashda gid- roksil gruppa qaysi uglerod atomiga birikkanligi hisobga olinadi, masalan:

1. 
   CH₃ — CH₂ — CH₂ — OH CH₃ — CH — CH₃
   

birlamchi propil spirt
OH
ikkilamchi propil spirt

2. 
   CH₃— CH₂— CH₂— CH₂— OH CH₃ — CH₂ —CH — CH₃
   

birlamchi normal butil spirt
OH
ikkilamchi normal butil spirt
CH₃
D. CH₃ — CH — CH₂ —OH E. CH₃ — C — CH₃ CH₃ OH
birlamchi izobutil spirt uchlamchi izobutil spirt
Xalqaro nomenklaturaga muvofiq spirtlarni nomlashda gid- roksil gruppa bilan birikkan radikallar kelib chiqqan uglevo- dorod nomiga -ol qo‘shimchasini qo‘shib ataladi. Spirtlarning izomerlarini nomlashda esa uzun zanjir raqamlanadi va gidrok- sil gruppa hamda zanjirning tarmoqlangan uglerodiga tegishli raqamlar qo‘yib aytiladi:
CH₃ — CH₂ — CH₂ — OH
propanol-1
CH₃ — CH — CH₃ CH₂(OH) — CH — CH₃
OH CH₃
propanol-2 2-metilpropanol-1
CH₃

1 ₂
CH₃ — C
3

• 
  CH₃
  

OH
2-metilpropanol-2
Xalqaro nomenklaturaga asosan gidroksil gruppa joylashgan o‘rni ba’zan asosiy zanjirning boshida ham ko‘rsatiladi. Gid- roksilning o‘rnini -ol qo‘shimchasidan ilgari ham ifodalash mumkin. Masalan, yuqoridagi spirtlar quyidagicha ataladi:
D. 2-metil-1-propanol yoki 2-metilpropan-1-ol
E. 2-metil-2-propanol yoki 2-metilpropan-2-ol
Butan CH₃ — CH₂ — CH₂ — CH₃ va izobutan (2-metil- propan) formulalaridan to‘rtta bir atomli spirtning formula- sini chiqarish mumkin. Pentan va uning izomerlari formu- lalaridan sakkizta turli spirtlar formulasini chiqarish mumkin. Bir atomli spirtlar tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, ular o‘simliklar tarkibida kislotalar bilan birikkan holda, ya’ni murakkab efirlar shaklida uchraydi. Ba’zi quyi molekular spirtlar, masalan, metanol va etanollar erkin holda oz miqdorda uchrashi mumkin. Metanol ba’zi o‘simliklarning efir

moylarida, etanol esa hayvonot va o‘simliklar a’zolarida erkin holda topilgan. Tabiatda spirtlarning murakkab efirlaridan tashqari, oddiy efirlarini ham uchratish mumkin.
Spirtlar, asosan, ikki usulda: sintez usulida va biokimyoviy usulda olinadi.