Maxsus pedagogika

Boshqa o ‘quvchilarda, aksincha, o ‘zlashtirish xususiyati birm uncha 
jonliroq, biroq uyushqoqsizligi, intizom sizligi, o'qishni xohlam asligi tufayli 
ulam i o ‘qitish ancha qiyin b o ‘ladi.
BU o'quvchilar bilan olib boriladigan ishning xarakterli xususiyati — 
ular psixikasining ojiz tomonlariga passivlik bilan moslashish emas, balki 
ulami maksimal darajada rivojlantirish uchun ulaming aqliy rivojlanishiga 
faol ta’sir, ko‘rsatish kerak.
Yordatnchi maktabda o ‘qituvchi ba’zan mutlaqo o ‘qishni (aleksiya), 
yozishni (agrafiya) va hisobni (akalkuliya) bilmaydigan bolalarga duch kelishi 
mumkin. Bu bolalar boshqa hamma fanlardan o ‘zlashtirsalar-da, ammo 
yozishni yoki o‘qishni, yoki hisoblashni o‘rganib ololmaydilar. Ular, albatta, 
individual yondashishga muhtoj bo'lib, alohida tuzilgan reja asosida o ‘qitilishlari 
kerak. Bu o‘quvchilar bilan ishlashda o‘quvchining o ‘z kuchiga ishonishi, 
o‘z imkoniyatlari va qobiliyatiga ishonch bilan qarashi muhim rol o ‘ynaydi. 
Shu sababli, ular bilan ishlashni shunday tashkil etish muhimki, u o‘zining 
ilgarilab borayotganligini his qilsin. Ularga dastlabki muvaffaqiyatlaming 
quvonchini his etish imkoni berilishi kerak. 0 ‘qituvchi o‘quvchining (dastlabki 
paytlarida), garchi oz bo‘lsa ham erishgan muvaffaqiyatlarini ta’kidlashi, 
uning diqqat-e’tiborini (hali oz bo‘lsa ham) erishgan ayrim yutuqlariga qaratish 
uchun har bir imkoniyatdan foydalangani yaxshiroq.
Individual yondashishning asosiy maqsadlaridan biri — har bir bolani 
uzoq muddatli keng ko'lamli ishda muvaffaqiyatli qatnashishga tayyorlashdir.
Lekin frontal ish, albatta, o‘quvchilarga alohida-alohida yondashish bilan 
birga olib borilishi kerak.
Yordamchi maktab dasturi o ‘quvchilar tarkibini hisobga olgan holda 
differensiatsiyalashgan yondashishni nazarda tutadi, biroq ular 
0
‘qituvchining 
har bir o ‘quvchi bilan alohida ishlash yo‘lini belgilab berolmaydi. Yordamchi 
maktabning o‘ziga xosligi shundan iboratki, darsni rejalashtirishda o ‘qituvchiga 
har bir o‘quvchining xususiyatlarini hisobga olish uchun keng imkoniyat 
beriladi.
Differensiatsiyalashgan yondashish o ‘quvchilaming umumiy guruhlarga 
oid xususiyatlariga (ularning bilish faoliyatining xususiyatiga, dastur 
materialini o ‘zlashtirish saviyasiga, mustaqillik darajasiga, ish qobiliyatiga) 
qarab yuqori, o ‘rtacha va past guruhlarga shartli ravishda bo‘lishni, ya’ni 
sinf ichida differensiatsiyalashtirishni m oijallay d i. 0 ‘qituvchi shu 
xususiyatlarga asoslangan holda har bir guruh uchun maxsus vazifalar 
tanlaydi.
0 ‘quvchilar gumhi uch xil variantdagi topshiriq ustida ishlab, kuchi 
yetgan darajada bilim, ko‘nikma va malakaga ega bo‘ladilar. Guruhdagi ish 
barcha sinf bilan bajariladigan keng ko‘lamli ish bilan birgalikda olib boriladi.
71

---

Ishni shunday tashkil etganda o ‘quvchilaming muntazam o‘sishi,/bir 
guruhdan ikkinchi guruhga — kuchsizroq guruhdan kuchliroq guryhga 
o'tishlari uchun yetarlicha sharoit tug‘iladi. 
/
Ishning bunday tizimining tarbiyaviy tomoni juda muhim ahanriyatga 
ega. 0 ‘quv materialini bo‘sh o‘zlashtiruvchi o ‘quvchilar o‘z kuchlariga qarab 
topshiriq olganlari tufayli, yuqori baho olish imkoniyatiga ega bo‘laailar, bu 
esa ulaming o‘qish faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, yanada yaxshi o ‘qish 
hissini uyg'otadi.
Differensiatsiyalashgan yondashish, bir tom ondan, o'qituvchining 
maqsadga muvofiq ishlashi uchun zarur bo‘lsa, ikkinchi tomondan, har 
bir o ‘quvchining bilish imkoniyatlaridan yetarli ravishda foydalanish va ularni 
rivojlantirish uchun zarurdir.