Maxsus pedagogika

S a vo l va topshiriqlar
1. Vatan degan tushuncha haqida so‘zlab bering.
2. Vatan tuyg‘usi nima?
3. Vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning ahamiyati haqida so‘zlab bering.
168

---

Iqtisodiy tarbiya
M ustaqil 0 ‘zbekiston u c h u n xalq x o ‘jalig in in g h a r b ir ta rm o g 'in i 
fan va tex n ik an in g en g yangi yutu q lari bilan t a ’m in lash , m eh n at 
un u m dorlig ini oshirish, ja h o n e ’tiboriga m olik b o ‘ladigan m ahsu lotlar 
n a m u n a la rin i ishlab c h iq a rish sh art b o ‘lib qold i. 0 ‘zb ek isto n n in g
m ustaq il davlat sifatida yangi ijtim o iy -iqtiso diy bo sqichga o ‘tishi, 
y an g i ilm iy b ilim la r v u ju d g a k e lish in in g iz c h il ja r a y o n i, u n in g
differensiatsiyasi va integratsiyasi, g ‘oyaviylik, m a ’lu m o tlilik , kasb 
tayyorgarligining o ‘sishi kabi o m illar shaxsga va ishchi x o d im larn in g
m ah o ra t sifatida b o ‘lgan ishlab ch iqarish talab larin i tez o ‘zgartira 
b o rm o q d a .
V atanim izn in g kelajagi — buyuk davlat darajasiga k o 'ta ra d ig a n
vatanparvar o'quvchini yaratishda maxsus ta ’lim ham m uhim o ‘rin tutadi. 
B ozor iqtisodiyoti sh aro itid a yashaydigan y o shlarim izning iqtisodiy 
savodxonligini oshirishda iqtisodiy bilim lar poydevorini yaratish ham
bugungi kunning dolzarb m uam mosiga aylanib qolmoqda.
H am m am iz uchun o ‘zlashtirilmagan qo ‘riq yer kabi bo'lgan bozor 
iqtisodiyoti m asalalariga, m axsus m aktablarda o ‘qiydigan kichkintoy 
tarbiyalanuvchilarim iz nuqtai nazaridan qaraganda tushunarli darajada 
b o ig a n «Iqtisod alifbosi»ni o ‘qitishni 1—2 va 3—4-sinflarda alifbo, 
m atematika, o ‘qish kitobi fanlari tarkibida yoki maktab jam oasi ixtiyoriga 
berilgan soatlar hisobiga alohida fan sifatida foydalanishga tayyor dastur va 
q o ‘llanm alar yaratish davr taqozosidir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi iqtisodiy islohot, 
tadbirkorlik va xorijiy sarm oyalar b o ‘yicha idoralararo K engashining 
« 0 ‘z b e k is to n R e s p u b lik a s i iq tis o d iy t a ’lim n i ta s h k il e tis h n i 
takomillashtirishning asosiy yo'nalishlari to ‘g‘risida» 1996-yil m art oyida 
qabul qilgan Qarori ham ana shu maqsadni ko‘zda tutgan.
Hozirgi zam on talabiga moslashgan holda 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Xalq ta ’limi vazirligi to m onidan 1996 — 1997-o‘quv yilidan boshlab 
um um ta’lim maktablarida iqtisodiy ta ’limni kuchaytirish chora-tadbirlari 
atroflicha ishlab chiqilgan. Shulam i inobatga olgan holda m aktabning va 
tarbiya muassasalarining bosh vazifasi, bolalami boshlang‘ich sinflardan 
boshlab iqtisodiy savodxonligini oshirish, yosh xususiyatlari inobatga olingan 
holda iqtisodiy bilimlardan xabardor qilish lozim bo ‘ladi. Bu esa maxsus 
ta ’limga ham taalluqlidir.
Iqtisodiy t a ’lim -ta rb iy a n in g savodxonligi darajasi un in g m ustaqil 
fao liy atida foydalana o lad ig an iqtisodiy b ilim i, k o ‘n ik m a -m a la k a lari 
va iq tiso d iy tarb iy alan g an lig id a n a m o y o n b o 'la d i. S h u n d a y ek an , 
b o z o r iq tiso d iy o tid a faoliyat k o ‘rsata oladigan shax sning iqtisodiy 
savodxonligi asoslari m ak tab d a vujudga keladi. M aktabd agi iqtisodiy
169

---

ta ’lim -tarb iy an in g m aqsadi nazariy ishlab chiqilgan va a m a ld a sinab 
k o ‘rilg a n p e d a g o g ik u s lu b iy o t o r q a li o ‘q u v c h ila r d a iq tis o d iy
savodxonlikni tark ib to p tirish d ir.
Iqtisodiy savodxonlik — m ustaqil faoliyat k o ‘rsatish d a b archaga 
z a ru r b o ‘lgan iqtisodiy b ilim , k o ‘n ik m a va m ala k ala r yig‘ind isin i 
tarkib top tirish : h a r bir shaxsning jam iy a td a b o ‘layotgan iqtisodiy 
o ‘zgarishlar va m am lak at iqtisodiy siyosatini anglash, shunga k o ‘ra 
tu rm u sh darajasini oshirishga, shaxsiy ehtiyojini qon d irish g a yordam
b e ru v c h i s a m a ra li fa o liy a t b ila n s h u g ‘u lla n is h in i t a ’m in lo v c h i 
iq tis o d iy b ilim , k o ‘n ik m a , m a la k a , y o ‘n a ltiru v c h i q o id a , u su l, 
u slu b iy a tla r m ajm ui.
Iqtisodiy ta’lim-tarbiya — jamiyatning shaxsga, mustaqil hayotda samarali 
k o ‘rsatkich lam i t a ’m inlovchi an iq iqtisodiy tu sh u n ch alar, iqtisodga 
bog'langan siyosat, qonun, q onuniyatlar asarlarini va ularni am alda 
foydalanish yo‘l-yo‘riqlarining yig‘indisini o ‘zlashtirishga imkon beruvchi 
izchil, maqsadga muvofiq ta ’siridan iboratdir.
Iqtisodiy tayyorgarlik - shaxs sh ak llan ish id a tala b , ehtiyoj va 
im k o n iy a tg a k o ‘ra ta n la n g a p s o h a la r, k a sb la r, m u ta x a s sis lik la r 
b o ‘y ich a m axsus iqtisodiy, nazariy va am aiiy b ilim tar yig‘indisini 
tarkib to p tirish . 0 ‘zlash tirilg an an iq iqtisodiy, n azariy va am aiiy 
b ilim lar m ustaqil faoliyatida sam ara berishga kafolatlar, y a ’ni aniq 
iqtisodiy m a ’lu m o tlar.
Ilgari surilgan m aqsad n i am alga oshirish u ch u n quyidagi vazifalar 
hal etiladi:
1. 0 ‘qituvchilarda iqtiSediy savodxonlik darajasining rivojlanishini 
nazariy asoslash.
2. U m u m ta ’lim fan lari m a z m u n id a g i iq tiso d iy t a ’lim -ta rb iy a
im k o n iy atlarin i o ‘rganish.
3. M axsus t a ’lim m aktablariga m o ‘ljallangan a n iq iqtisod asoslarini 
o ‘rgatuvchi bosqichli t a ’lim ning m uhim ligini isbotlash.
4. M axsus m ak ta b o ‘qu v ch ilari u c h u n a n iq iq tiso d aso slarin i 
o ‘qitish m axsus fan lar q a to rid a zarurlig ini ilm iy asoslash.
5. 0 ‘qituvchi va o ‘q u v ch ilar u c h u n uslubiy ad ab iy o tlarn i (dastu r, 
darslik, q o ‘lla n m a , tavsiya, d id ak tik m ateriallar) ishlab chiqish.