Maxsus pedagogika
Download 6.87 Mb. Pdf ko'rish
|
Maxsus pedagogika. Po\'latova P.M
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yordamchi maktablarda axloqiy tarbiya
- Aqli zaif bolalar
|
Savol va topshiriqlar
1. Tarbiya deganda nimani tuslumasi/.? 2. Tarbiyaning maqsadi niinadan ilx>mt? 3. Tarbiya tamoyillarini aytib bering. 4. Tarbiya usullarini ayting va la’rillang. 5. Yordamchi maktab tarbiya jarayonlaridagi o'ziga xos xususiyatlar nimalardan iborat? 6.2. Tarbiya turlari Yordamchi maktablarda axloqiy tarbiya Axloqiy tarbiya deganda shakllanayotgan, rivojlanayotgan, o‘sib kelayotgan avlodda xulq-odob me’yorlariga mos keluvchi sifatlaming shakllanishi tushuniladi. Albatta, barcha tarbiya turlari aqli zaif bolalar tarbiyasida o ‘ziga xoc o‘ringa ega. Busiz mumkin emas. Ammo axloqiy tarbiya, uning mohiyati alohida shaxs uchungina emas, balki jamiyatning kelajagi, uning qanday jamiyat bo‘lishi u c h u n ham m u him d ir. Bu yerda m u b o la g ‘a yo ‘q. C hu nk i axloqiy tarbiyalangan shaxslarsiz yetuk kishilik jamiyati qurish mumkin emas. Axloqiy tarbiya boshqa tarbiya turlaridan o ‘zining aham iyati bilangina ajralib 139 qolmasdan, balki murakkabligi bilan ham ajralib turadi. Bu o‘rinda mashhur fransuz pedagogi, shifokori Eduard Segenning: «Aqli zaif bola aqlan bilmaydi, jism onan bajara olmaydi, ruhan xohlamaydi. Aqli zaif bola aqlan bila olardi ham , jism onan bajara olardi ham , agar u xohlasa. Barcha balo shundaki, dastlab u xohlamaydi», degan fikrlari e’tiborga loyiq. Demak, aqli zaif bolalar biror ish qilishni, topshiriqlar bajarishni xohlamas ekanlar. Um um iy psixologiya, maxsus psixologiya tarbiya nazariyasi dan m a’lumki, agar tarbiyalanuvchi biror ish qilishni xohlam asa, u bilan qilinadigan ishlar og‘ir, murakkab kechadi. Axloqiy tarbiyani shakllantirish usullari, axloqiy tarbiya tamoyillariga oid fikrlar kishilik jam iyatida juda erta mutafakkirlar e ’tiborini tortgan. Aristotel, Platon, G elen, al-Xorazmiy, al-Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Ulug‘bek, A.Navoiy, A bdulla Avloniy, H .H .N iyoziy , S.Ayniy va bosh qa shu kabi qator m utafakkirlarning ta ’lim -tarbiyaga oid nodir, durdona asarlari shular jumlasidandir. Zam onam izdan ming yil oldin yashab ijod etgan Abu N asr al-Forobiy o ‘zining «Baxt-saodatga erishuv haqida risola» asarida: «Yaxshi xulq va aql kuchi birgalikdagina insoniy yutuqdir... Barcha go‘zal va jirkanch axloqiy sifatlar hayot davomida orttiriladi», — deydi. Forobiy asarlarida didaktika masalalari, ta’limning nazariy, psixologik masalalari ham ochib berilgan. Uning ko‘rsatishicha, insonning m a’naviy kamoloti qalb, ong va tafakkur bilan belgilanadi. U ning ilg‘or fikrlari ibn Sino, ibn Rushd, Radjer, Bekon, Spinoza va boshqa mutafakkirlarning ijodiga ijobiy ta ’sir etadi. Abu Rayhon Beruniy ham axloqiylikka,yaxshilik va yomonlik, vijdon, to ‘g‘riso‘zlik, or-nom us masalalariga alohida e ’tibor bergan. Tibbiyot asoschisi Abu Ali ibn Sino pedagogik qarashlarida ham ta ’lim- tarbiyada bolalarning moyillik va qobiliyatlariga alohida e ’tibor berish kerakligi, inson ongli mavjudot ekanligi bilan hayvonlardan farq qilishi, atrof-m uhitga ta ’sir qilishi aytib o ‘tiladi. Yetuk insonni tarbiyalash bir kishining ishi b o ‘lmasdan, balki uzoq vaqt qunt bilan ishlashni talab etadigan jarayondir, deb ta’kidlaydi. Axloqiy tarbiya shaxsning barkam ol shakllanishida asosiy o ‘rinni egallaydi. Shuning uchun ham pedagogikada axloq masalalariga katta aham iyat beriladi. X o‘sh, shunday ekan, axloqning o ‘zi nima? Axloq — ijtimoiy ong shakli bo‘lib, ijtimoiy hayotning ham m a sohalarida insonning xulq-atvorini yo ‘lga solib turadigan tam oyillar, talablar, m e’yorlar va qoidalar yig'indisidan iborat. Axloqiy tushunchalar: yaxshilik, sharaf, vijdon, e ’tiqod, sadoqat va boshqalar baholanuvchi xarakterga ega. Axloq m azm uni m uayyan qadriyat yo‘l-yo‘riqlarini, xulq-atvor m e’yorlari va motivlarini, insonlararo m uomala shakllarini o ‘z ichiga oladi va ayni vaqtda ularni asoslaydi. Axloqiy tarbiya qanday xatti-harakat qilish kerakligi haqida gapiribgina qolmay, balki nim a uchun boshqacha emas, bevosita shunday 140 harakat qilish kerakligini tushuntirishga intiladi. «Nuqsonli bolalarni axloqiy tarbiyalash — aqli z a if b o lalard a axloqiy sifatlai. xaiaklci belgilari, axloqiy xulqning m alaka va k o ‘nikm alarini tarbiyalaslulan ib o ra t» ,— deb t a ’k id lan ad i defektologik lug‘atda. Aqli zaif bolalar Download 6.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|