Maxsus pedagogika
Download 6.87 Mb. Pdf ko'rish
|
Maxsus pedagogika. Po\'latova P.M
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tuzatuvchi-tarbiyalovchi ta ’lim tamoyili
124
125 8 -r a sm . 1 0 3 -m a x su s y o rd a m ch i m a k ta b -i n te m a td a 5- si nf da (q iz b o la la rd a ) m eh n a t d a rs i. T arb iy alan u v ch ilarg a h u rm a t b ilan uyg‘u n lash tirib b o rila d ig a n talab ch an lik , pedagoglik nazokati aqli z a if bolalarga t a ’lim va tarbiya berishga alo h id a t a ’sirch an lik b ag ‘ishlaydi. S h u n d a y q ilib , q o ‘l m e h n a ti d a rs la ri o ‘q u v c h ila r n in g h a r to m o nlam a rivojlanishiga va u lam i kasb-m ehn at t a ’limiga tayyorlashga ijobiy t a ’sir k o ‘rsatadi. M azk u r m eto d ik q o ‘llan m an in g m aqsadi q o ‘l m eh n ati darslarini iloji b o ric h a n a m u n a li tash kil e tish n i k o ‘rsatib b e rish d a n , un in g y o r d a m c h i m a k ta b n in g d id a k tik ( k o rr e k s iy a la s h ) t u z a tu v c h i- tarbiyalovchi vazifalariga k o ‘p darajad a m uvofiq b o ‘lishidan ib oratdir. Tuzatuvchi-tarbiyalovchi ta ’lim tamoyili T u zatu v ch i-tarb iy alo v ch i t a ’lim tam oyili asosiy tam oyil b o ‘lib, yo rd am ch i m ak tab n in g m axsus v azifalaridan, aqli z a if bolalarn in g p a to lo g ik x u s u s iy a tla rd a n , « u la rn in g y a q in o ra d a g i riv o jla n is h zon alaridan » kelib chiqadi. T u z a tis h -ta rb iy a la s h (k o rre k s iy a la s h ) ish la ri ru h iy -jis m o n iy rivojlanishdagi kam chiliklarni tugatishga yoki kam aytirishga qaratilgan, shuningdek, aqli z a if bolalarning «takroriy xususiyatlari»ning oldini olishga, ularda ijtim oiy-m aishiy va m eh n at ko ‘nikm alari u c h u n zaru r b o ‘lgan shaxsiy xususiyatlarni tarbiyalashga qaratilgan. Pedagogik tu za tish n in g o ‘ziga xos xususiyatlaridan biri unga xos b o ‘lgan ta rb iy alo v c h i vazifa b o ‘lib, u tu z a tis h -ta rb iy a la s h ish lari te r m in id a o ‘z ifo d a sin i to p g a n . Bu h o ld a aqli z a if b o la la r h a r to m o n la m a tu zatilad i. Lekin d iq q at m ark azid a n u q so n n in g yetakchi belgisi, uning tegishli m urakkabliklari bilan b o g iiq lig i tu rish i lozim . T u zatish -tarb iy alash (korreksiyalash) ishlari aqli z a if bolalarn in g x ususiyatlarini ijobiy to m o n g a qarab uzluksiz rivojlantirib borishga q aratilad i. Bola o d a m la r bilan ijobiy aloqaga, m uom alaga kirishuvi, buy um lar olam iga va atrof-m u h itd ag i voqealarga kirib borishi, ijtim oiy ta jrib a n i o ‘z la sh tirish i, n u tq i, x u lq -a tv o ri va sh ak llarin i egallashi z a ru r. T u z a tu v c h i-ta rb iy a lo v c h i t a ’lim ta m o y ili o ‘q uv m a te ria lin i, t a ’lim -tarbiy a jaray o n in i tashkil etish orqali t a ’lim va tarbiyani am alga o sh irish talab id a o ‘z ifodasini top ad i. 0 ‘ q i t u v c h i t a ’lim m a z m u n i n i o ‘q u v c h i l a r n i n g b i l i s h im k on iyatlariga tatb iq a n tanlaydi va m oslashtiradi. Bu hoi bilim va am aliy h a ra k a tla r tuzilishin i soddalashtirish , ularni tarkibiy qism larga b o ‘lish va ularn ing h a r birini alo h id a o ‘rganish hisobiga sodir b o ‘ladi. M o slash tirish m uayy an o raliqd agi p ro p ed ev tik d av rn i jo riy qilish b ilan ham t a ’m in lan ad i. 126 O ligofren b o lala r bilish faoliyati asoslariga tu z a tish kiritish va m ustahkam lashga darsda k o ‘rgazm ali-am aliy u slublardan h am d a aqliy fao liyatdan foydalanish hisobiga erishiladi. Aqli z a if bola a n iq bir tafakkurga ega b o ‘lishi bilan ajralib tu ra d i, shu sababli ularga t a ’lim berish p re d m e tli-k o ‘rga/.m ali asosda quriladi. Y o r d a m c h i m a k ta b la r ta jr ib a s id a k o ‘r s a tis h u s lu b i, ta y y o r b ilim la m i yetkazish uslubi m uh im o ‘rin tu tad i. O ldiniga bu u slublar yetakch i b o i a d i , keyin ularning salm o g ‘i kam ayib b o rad i, ch u n k i ular asosan m exanik xotirani rivojlan tiradi, n a tija d a o ‘q u v chilarda passiv m u s h o h a d a avj o la d i, ta fa k k u r rivoji p a sa y ib , b ilim la m i am ald a ta tb iq etish , k o 'c h irish m alakasini hosil qilish b arh am topadi. T a ’lim n in g k o ‘rg a z m a li va a m a liy u s lu b la r id a n f o y d a la n is h d a o ‘q u v c h ila rn in g a m a liy h a ra k a tla rin i k u zatish g a ra h b a rlik q ilish , perspektiv va am aliy harakat la m i n u tq bilan m aqb ul ta rz d a b o g ia s h alo h id a ah am iy at kasb etadi. H a r b ir d arsd a uning tu/.atu v ch i-tarb iy alo v ch i m aq sad larin i an iq belgilab olish zaru r. Bu m aqsadlarsiz m ashg‘ulot yuzaki tu s oladi. U n in g o ‘ziga xos xususiyati y o 'q o lad i, u m u m ta ’lim m aktabi u c h u n xarakterli b o ‘lgan didaktik talab larn i to 'g ‘r id a n -to ‘g ‘ri k o ‘chirishga olib keladi. Bu hoi m axsus ta ’lim ning asosiy vazifalari va tam oyillariga zid keladi. 0 ‘q u v ja r a y o n id a g i t u z a t u v c h i - r i v o jl a n ti r u v c h i m a q s a d la r q a n c h alik sam arali am alga osliirilsa, t a ’lim b eru v chi m aq sad lar h am sh u n c h alik natijali b o ‘ladi. Shunga erishish m u h im k i, o ‘q uv chilar o ‘z oldilariga q o ‘yilgan vazilalarni bajarishga faol intilsinlar, o ‘qituvchi esa dars m aqsadini aniqlab, butun k u ch -g ‘ayratini ana shu m aqsadlarga erishish y o ila r i va vositalarini izlashga sarflasin. Y o rd a m c h i m ak ta b n in g o ‘quv ja ra y o n in i tashkil etish sifatin i, tu z a t is h y o ‘n a lis h in i y a x s h ila s h u c h u n ru s d e f e k to lo g la r i — G . M . D u ln e v , I.G .Y e re m e n k o , X .S .Z am sk iy , S .D .Z a b ra m n a y a , N.P.Pavlova, M .N .Perova va boshqalar quyidagi shart-sharoitlam i tavsiya qiladilar: — o ‘quv jara y o n in in g b arc h a b o sq ic h la rid a m ak tab o ‘quvchilari aqliy h arak atlarin i tashkil etish. 0 ‘quvchilarning aqliy operatsiyalarini b ajarishi ( m o ija l o lish — ta d q iq o t, ta h lil q ilish, u m u m la sh tirish , qiyoslash, n a z o ra t qilish, rejalash tirish , b ah o b erish o p eratsiy alari); — tasavvur, tu sh u n c h a la m i tark ib to p tirish ja ra y o n id a b o lala rn i b u y u m la rn in g o ‘ziga xos, m u h im b e lg ila rn i q ism la rg a a jra tish g a o ‘rgatish; — n u tq faoliyatiga, n u tq n i n a z o ra t qilishga un d ash ; — idrok etiladigan buyum va uning so ‘z bilan ifodalanishi va am aliy h a ra k a tla r o ‘rtasid a m u stah k am o ‘zaro b o g ‘liqlik o ‘rn atish ; 127 — t a ’lim ning sekinlatilgan su r’ati (aqli zaif bolalarda asabiy-ruhiy jarayonlarning kechishiga m uvofiq ravishda); — m aterialni k o ‘p m arta bir-biriga o ‘xshatib takrorlash; — idrok etish oyektni k o ‘p m arta k o ‘rsatishga asoslanishi lozim ; — bolaning hissiy tajribasini yuqori darajada jalb qilish, saqlash analizatorlaridan h a r to m o n lam a foydalanish; — o ‘quvchilarni buyum bilan b o g‘liq b o ‘lgan am aiiy faoliyatga jalb qilish; — y a x lit fa o liy a tn i a y rim ta rk ib iy q ism la rg a , e le m e n tla r g a , operatsiyalarga b o ‘lish, ularni ichki jih a td a n bir-biriga bog'liq ravishda idrok etish (aqli zaif bolalar global idrok etish bilan ch eklanadilar); — o ‘quvchilarning h arakatlarin i doim iy ravishda tuzatib borish. B u n in g u c h u n h a r b ir o ‘q u v c h in in g o ‘quv fa o liy a ti o ‘q itu v c h i to m o n id an m u ntazam tahlil qilib boriladi, b u n dan m aqsad vujudga kelgan qiyinchiliklarni b a rta ra f etish, yordam k o ‘rsatishdir; — o ‘quvchining eng rivojlangan sifatlariga tayanish; — t a ’lim ning propedivtikligi(kirish t a ’lim i); kirish kursi ta ’lim ga asos b o ‘ladigan bilim lar b o shlan g ‘ich m in im u m ini yaratadi; — keng ko ‘lam li ishni aqli z a if bolalarga tabaqalashgan holda va alo h id a y o n dashishn i birga q o ‘shib olib borish. 0 ‘quv faoliyatiga tabaqalashgan holda rahbarlik qilish; — bilish ja ra y o n la rin i va a n iq m aqsadga q aratilg an faoliyatini rivojlantirish m aqsadida xilm a-xil usullar va uslublarni ishga solish. 0 ‘qituvchining doim iy vazifasi o ‘quvchilarda m ustaqillik, faollik, k u z a tu v c h a n lik , d iq q a tn i, o ‘rg an ilay o tg a n b u yum va h o d isa la rg a qiziqishni riv ojlan tirish ga yo rd am b e rad ig an u slu blar va u su llarn i tan lashdan iborat. Bu uslublar va usullar buyum lar bilan am aiiy ish olib borish, turli obyektlarni an iq m aqsadni ko‘zlab kuzatish, am aiiy o ‘y in la r, v aziy at, h a ra k a tla r a lg o ritm in i y a ra tis h , e k sk u rsiy a la r, la b o r a to r iy a m a s h g ‘u lo tla r i, k ito b la r b ila n is h la s h , m a s h q la r, k o ‘rgazm ali n a m u n a la r ishlashdir. H ar b ir darsda m eh n atn in g ijtim oiy aham iy atini, uning am aiiy yo ‘nalishini ta ’kidlash m uhim dir. Bu — tayyorlanayotgan buyum uch u n m as’uliyatni tarbiyalaydi. A gar o ‘q u v c h i aq li z a if b o la la rn in g jis m o n iy riv o jla n ish d a g i kam chiliklarini hisobga oluvchi va q o i barm oqlarining tabaqalashgan harakati rivojlanishiga qaratilgan m axsus ishlar olib bo rsa,tu zatish ishining sam aradorligi ortadi. Aqli z a if bolalarning ruhiy xususiyatlari, ularning h ad d an tashqari c h a r c h a b q o l is h i , s a q lo v c h i to r m o z la n is h i te z l ig i , j is m o n iy zaiflashuvdan kelib chiqib, yordam chi m aktab o ‘quvchisi darsida zarur ish su r’ati va m e ’yorini t a ’m inlashi o ‘quv m ateriali, to pshiriqlarni 128 t o ‘g ‘ri d ozalan ish iga, b a rc h a faoliyat tu rla rin in g n a v b a tm a-n a v b a t kelishi va qiyinchilik tu g ‘dirm asligiga, m e ’y or buzilganda esa am aiiy m uvozanatning tiklanishiga e ’tib o r berishi, rag 'b atlan tiru v ch i vositalar va usullardan foydalanish kerak. D arsning birinchi bosqichi b o ‘lgan tashkiliy jih a tg a k a tta e ’tibo r b e rish k e ra k b o ‘lad i, u o ‘q u v c h ila rn in g fao liy atsiz lig in i b a rh a m to p tiris h g a , m a z k u r d a rsg a a lo q a d o r b o ‘lm a sa h a m q o ‘s h im c h a hayajonlanish m anbai b o 'lad ig an t a ’sirlardan xoli b o ‘lishga qaratiladi. D astlab ki d a q iq a lard a n b o sh lab id ro k etilad ig an m ate ria lg a ijobiy m u nosabatni vujudga keltirish zarur. Y o r d a m c h i m a k ta b u c h u n m e h n a t s u r ’a ti — b u in tiz o m m uam m osidir. S u r’at z a if b o ‘lsa, o ‘quvchilarda boshqa m ashg‘u lo tlar uch u n q o ‘shim cha vaqt qoladi. S u r’at a n c h a yuqori b o ig a n id a esa o ‘q u v ch ilar o ‘q itu v c h in in g tu sh u n tiris h la rin i ilg‘ab o lm a y d ila r va z o 'riq ish g a to b b e ro lm ay , saqlovchi to rm o z la n ish h o latig a tu sh ib qoladilar. Eng m aqbul s u r’at am aliyot jaray o n id a m a ’lum b o ‘ladi. Ish m e ’yori h a m ju d a m uhim dir. M e’yorning h ar qanday buzilishi, zo ‘r berib qilinayotgan ishning keskin susayib ketishi va h a tto b o ‘sh turib qolishlari bilan asossiz ravishda alm ashinishi bolalarn ing m eh n at harakatini izdan chiq aradi, eng sam arali, ravon va tekis ishga nisbatan k o 'p ro q ch arch atib q o ‘yadi. Qiyin ish turlari bilan oson ish tu rlarin i, m eh n at bilan d am olishni alm ashtirib tu rish , b o lalarn in g d iqq atini uzoq vaqt b itta p red m etg a qaratishga o ‘rgatish kerak. B unga darsdagi m a s h g ‘u lo tla r tu r in i o ‘z g a rtiris h , jis m o n iy ta rb iy a d a q iq a la r in i o ‘tkazish bilan erishiladi. Q o ‘l bilan qilinadigan buyum li faoliyat bola u c h u n a n c h a an iq va tushunarli b o iib , aqli zaif bolalarning ta ’lim jarayoniga kirishuvi uchun b o sh la n g ‘ich faoliyat h iso b la n a d i. U m u m ta ’lim fan lari b ila n q o ‘l m ehnati darslari o'rtasida m ustahkam o ‘zaro aloqa b o ‘lishi lozim. 0 ‘qish anom al bola u ch u n k atta aham iyatga ega b o ‘lib, uning bilim lari puxta, hayotiy, o ‘zi ishga yaroqli b o ‘lib boradi. Y uqori m alakali ishchilarning ish faoliyatlarini psixologik tahlili, y u q o rid a aytib o ‘tilg an aqliy h a ra k a tla r ish ch ig a yuqori d a ra jad a m u s t a q i l l i k t a ’m i n l a n i s h i n i k o 'r s a t d i . V .V .C h e b i s h e v va B .F .L o m o v la rn in g t a ’k id la s h la ric h a , m a la k a li is h c h ila r n in g ish jaray o n lari d o im o o 'z la rin i n a z o ra t qilish h o latlari bilan alm ashib turadi. Shu bilan birga, yuqori malakali ishchilarda b archa ish jarayonlari avtom atlashgan h arak atlard an iborat b o ‘ladi. N uq sonli bolalarda esa, asosan m an a shu avtom atlashgan h arakatlarn i yuzaga keltirish ancha qiyin am alga oshiriladi. Y uqori m alakali ishchi h a r b ir ish qurolinin g tu ra r jo y i, vazifasini y o d d a n tasavvur etib tu ra d i. B u xislat uning m aksimal darajada vaqtdan unum li foydalanishiga yordam beradi. U zoq 9 - 3 3 129 yillik kuzatishlardan m a’lum ki, h atto yuqori sin f o ‘quvchilarida ham yetarli m ustaqillik shakllanm aydi. Yuqori sin f o ‘quvchilarining atigi 20 foizigina u yoki bu darajada ishni m ustaqil hal qila oladi. Y ordam chi m aktab o ‘quvchilarining asosiy qism i o ‘qituvchidan yordam olishga m uhtojlik sezadi. Yuqori sinflarning ham aqli zaif bolalari m ehnatga oid k o 'n ikm a, m alakalar yetarli shakllangan b o 'lsa ham , ish jarayonida qiynaladilar. Bu qiyinchiliklar asosan ish vaqtida fikrlash jarayonlari talab etilganda yuzaga kelar ekan. Bu, asosan, ishni rejalashtirishda, n a z o ra t qilishda k o ‘zga tash la n ad i. B o sh lan g ‘ich sin f o ‘quvchilari b ajaray otgan ish ja ra y o n in i m u staq il gap irib bera o lm aydilar. Bu xususiyatlar V.I.Lubovskiy va N .I. N epom nyashaya ishlarida to ‘la ochib berilgan. A.R.Luriyaning ko'rsatishicha, «Asosiy asab jarayonlari (ayniqsa to rm o z la n is h )n in g to n u si susayganligi b ila n ajralib tu ra d i. A sab jarayonlari ju d a sekin b ir joyga to ‘planadi, arzim as tashqi taassurotlar bu jaray o n larn i to rm o zlab q o ‘yishi m um kin». K o ‘p chilik aqli zaif bolalarning nutqi bilan harakatlari orasida bog‘liqlik b o ‘lmaydi. Agar norm al bolalar b iro r ishni oldin d an rejalab, ish jaray o n in i gapirib, so ‘ng ish boshlasalar, aqli zaif bolalar ishni to ‘g‘rid a n -to ‘g‘ri boshlab yuboradilar. Bu o ‘z navbatida ish jarayonida qator kam chiliklarga olib keladi. H atto yuqori sin f o'quvchilari ham b a ’zan qilgan ishlarini og‘zaki gapirib bera olm aydilar. Shu bilan birga, aqli zaif b olalar yasagan narsalarini nam u na bilan taqqoslolm aydilar. V.I.Karvyalis tadqiqotlaridan m a ’lum ki, I —III sinf o ‘quvchilarining 90 foizi ish natijalarini n am una bilan taqqoslam as ekanlar, q ato r aqli z a if bolalar o ‘zlarining yasagan dag‘al, q o ‘pol, beso‘naqay narsalarini nam unaga to ‘g ‘ri keladi deb tushunadilar. Ulardagi bu xislat shaxsiy sifatlarning yetarli shakllanm aganligini k o ‘rsatadi. 0 ‘zlariga tanqidiy qarashning y o ‘qligi asosida bu kam chilik yuz beradi. Aqli zaif bolalarda o ‘lchov birliklari haqidagi tasavvur va bilim lar ham cheklanganligi ish jara y o n la rid a yaqqol k o ‘zga tash lan ib turadi. I.N .M a n ju lo n in g ta ’kidlashicha, 70 foiz aqli zaif bola o ‘lchov ishlarida xatolikka yo‘l q o ‘yadi. Atigi 5 foizgina bolalar o ‘lchov ishlarini to ‘g‘ri bajarganlar. 0 ‘quvchilardagi m m , sm, m kabi uzunlik o ‘lchov birliklari n o to ‘g ‘ri sh ak llan g an lig i o q ib a tid a , k o ‘z b ila n c h a m a la b o ‘lch a sh lari h am xato lik lard an xoli b o ‘lm aydi. Bu taxlitdagi xato lik lar b u rch ak larn i o ‘lchashda ham ko‘zga tashlanadi. Y ordam chi m aktab o ‘quvchilari m eh n at qila turib ham aqlan, ham jism onan, ham shaxsan takom illashib boradi. Albatta, bu takom illashish, rivojlanish norm al bolalar darajasida bo'lm aydi. C hunki norm al bolalar ongli, tushungan holda bajarib borsalar, aqli zaif bolalarning aksariyati ishni m exanik tarzda, tushunm asdan bajaradilar. Shuning oqibatida ish natijalarida ham keskin farqlar yuzaga keladi. 130 N orm al bolalar aqliy jih a td a n b irm un ch a tez rivojlanadilar, chunki u lar insoniyatn in g um u m lash g an tajrib alarini o ‘zlashtirib bo rad ilar deb e ’tiro f etadi A .N .L eontev. Aqli z a if bolalar esa bu tajribalarni yetarli egallay olm aydilar. Aqli z a if b o lalarn in g m e h n a t faoliyatida q a to r kam chiliklar borligini ta ’kidlash bilan birga, shuni e ’tiro f etish lozim ki, ularning asosiy qism ida turli darajadagi harakat buzilishlari mavjud. Aqli z a if bolalarning ish jarayonidagi kam chiliklar asosida m ana shu harakat nuqsonlari ham m a’lum rol o'ynaydi. Oligofrenopedagogika tarixida s h if o k o r , p e d a g o g , p s ix o lo g la r d a n J .D e m o r , M .O .G u r e v ic h , N .I .O z e r e s k i y , S. Y a .R a b in o v ic h , A .N .G r a b o r o v , A .G e z e l l, G .Y a .T r o s h in , G .E .S u x a r e v a , S .S .L y a p id e v s k iy , L .V .Z a n k o v , respublikam izda B .F.Shoum arov, Q .M am edov va boshqalar nuqsonli b o la la rd a h a ra k a t siste m a la rin in g tu rli to m o n la rin i batafsil o ch ib berganlar. Y ordam chi m aktab m ehnat ta ’lim ining asosiy vazifalaridan biri aqli zaif bolalarning turli harakat nuqsonlarini ham tuzatishdan iborat. M ehnat ta ’limi jarayonlarida faqatgina bilish jarayonlari rivojlanib, to ‘g‘rilanib, tuzalib qolm asdan, balki ularning hissiyot-irodalariga ham sam arali ta ’sir etilar ekan. Oligofrenopedagogika I'anining rivojida m ehnatga oid turli flkrlar b o ‘lishiga q a ra m ay , u la rn in g b a rch asi ijobiy shaxsiy sifa tla rn in g rivojlanishiga yordam berishi qayd etib o'tilgan. Aqli zaif bolalar o ‘zlarining o 'y in , o 'q ish , m ehnat faoliyatlarida yaxshi yoki yom on fikrlashlari bilan birga, barcha faoliyat natijalariga ijobiy, salbiy m unosabat bildiradi. M ana shu m unosabat asosida sekin- asta shaxsiy sifatlar shakllanib boradi. Shaxsiy, hissiy-irodaviy sifatlar fikrlash jarayonlariga juda katta sam arali ta ’sir etadi. Psixik faoliyatning b arc h a faol shakllari (ixtiyoriy diq q at, eslab qolish, h arak atlarnin g m aqsadga muvofiqligi) bolaning uzoq m uddatli faol faoliyati samarasi hisoblanadi. 0 ‘z vaqtida E.Segen ham aqli z a if bolalarda asosiy nuqson irodaning buzilganligidir, deb ko‘rsatgan edi. V .Shtroym ayer esa, bu bolalarda ixtiyoriy diqqatning yetishm asligini ta ’kidlaydi. G .Y a.Troshin esa aqli qoloqlarda yetakchi belgi, bu bolalarning ish jarayonida m um kin qadar yengil yo ‘l tanlashlarini ko ‘rsatadi. Bularning barchasi o ‘zicha haqlidir. M .S.Pevzner aqliy nuqson — oligofreniyani tahlil etar ekan, asosiy n u q s o n — ish q o b iliy a ti va m a q s a d g a m u v o fiq h a ra k a tla rn in g yetishm asligidir, deb ta ’kidlaydi. Y ordam chi m aktabda m eh n at ta ’lim i asosan ikki bosqichdan iborat: 1. Tayyorgarlik bosqichi (I—IV sinflar); 2. K asb-hunar m ehnati (V—IX sinflar). Tayyorgarlik bosqichida asosan q o ‘l m ehn ati m ashg‘ulotlari olib boriladi. 131 K asb -h u n ar bosqichida esa k a sb -h u n a r m eh n ati turlari beriladi. Bu m eh n at yordam chi m aktabni b itirg un ch a davom etadi. Aqli zaif bolalar m a’lum mutaxassislikni egallaydilar. Bolalar 8 yillik m axsus ta ’lim davom ida tugallangan kasb tayyorgarligini olishlari kerak. K a s b -h u n a r m e h n a tid a ish la b c h iq a ris h a m a liy o tin in g o ‘rni ju d a k a tta . Bu a m a liy o t m a ’lum ish lab c h iq a ris h k o rx o n a la rid a o ‘tk a z ila d i. Download 6.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling