Международное банковское право

1. Bank faoliyatini huquqiy tartibga solish sohasida xalqaro hamkorlikni rivojlantirish

Bank faoliyatini tartibga solish sohasidagi xalqaro hamkorlik uni amalga oshirishning kamida ikkita mexanizmining mavjudligini nazarda tutadi: institutsional va tartibga soluvchi. Institutsional mexanizm deganda o‘zaro kelishilgan yondashuvlar ishlab chiqiladigan tarkibiy tuzilmani (organni) tashkil etish tushuniladi; tartibga solish mexanizmi bank faoliyatini tartibga solishning yagona standartlarini o'z ichiga olgan tartibga solish vositalarining (hujjatlar, aktlar va boshqalar) mavjudligini nazarda tutadi, ularga erishish institutsional mexanizmning ishlashi natijasida mumkin bo'lgan. Keling, bank faoliyatini tartibga solish sohasidagi xalqaro hamkorlikning ushbu mexanizmlarini shakllantirish va rivojlantirishni batafsil ko'rib chiqaylik.
Xalqaro hamkorlikni rivojlantirishning boshlanishiga turtki bo'lib, 1974 yilda o'ylamasdan xavfli valyuta operatsiyalari tufayli katta yo'qotishlar natijasida yuzaga kelgan yirik G'arbiy Germaniya banki Bankhaus Herschtattning qulashi bo'ldi. Bankning xorijiy filiallarining yopilishi sanoati rivojlangan mamlakatlar e’tiborini bank faoliyatini tartibga solishdagi mavjud bo’shliqlar va nomukammalliklarga qaratdi, shuningdek, milliy bank tizimlarining o’zaro bog’liqligini ko’rsatdi. Bankxaus Xershtattning qulashi natijasida yuzaga kelgan birinchi xalqaro bank inqirozi bugungi kunda bank nazorati bo'yicha Bazel qo'mitasi (keyingi o'rinlarda Bazel deb yuritiladi) deb nomlanuvchi bank faoliyatini tartibga solish sohasida davlatlar o'rtasida xalqaro hamkorlik organining yaratilishiga olib keldi. Qo'mita). Bazel qo'mitasi Xalqaro hisob-kitoblar banki (Bazel, Shveytsariya) orqali tarqatilgan o'ntalik (G-10) markaziy banklari rahbarlarining 1975-yil 12-fevraldagi ^{[ 144 ]} matbuot kommyunikesi asosida tashkil etilgan. . Ayni paytda Bazel qo'mitasiga o'ntalik guruhining markaziy banklari, shuningdek, boshqa 17 davlatning vakillari kiradi. J.Nortonning fikricha, xalqaro hamkorlikning norasmiy forumi sifatida mavjudligining boshidanoq Bazel qoʻmitasi tavsiyalar ishlab chiqish va banklar oʻrtasida axborot almashish orqali bank faoliyatini tartibga solishning muhim masalalariga yagona yondashuvlarni shakllantirishni maqsad qilib qoʻygan. unda vakili bo'lgan davlatlarning nazorat organlari ^{[ 145 ]} .
1975 yilda Bazel qo'mitasi tomonidan tayyorlangan birinchi hujjatlardan biri bu xorijiy bank institutlari nazorati to'g'risidagi hisobot bo'lib, keyinchalik u 1975 yilgi Konkordat nomi bilan mashhur bo'ldi. ularda. Shaklda 1975 yilgi Konkordat tavsiya xarakteridagi hujjat boʻlib, quyidagi asosiy tamoyillarga asoslanadi.

1. 
   Xorijiy bank muassasasi faoliyatini nazorat qilish kelib chiqqan davlat va qabul qiluvchi davlat organlarining birgalikdagi vakolatiga kiradi (keyingi o‘rinlarda “kelib chiqqan davlat yoki qabul qiluvchi davlat organlari” atamasi bank nazorati organlarini nazarda tutadi [147 ^{] . )} .
   
2. 
   Hech bir xorijiy bank muassasasi nazoratdan qochib qutula olmaydi.
   
3. 
   Likvidlikni nazorat qilish qabul qiluvchi davlat organlarining vakolatiga kiradi.
   
4. 
   Toʻlov qobiliyatini nazorat qilish, agar u xorijdagi filial boʻlsa, kelib tushgan davlat maʼmuriyati, agar u shoʻba banki boʻlsa, vakolatli davlat maqomoti hisoblanadi.
   
5. 
   Amaliy hamkorlik kelib chiqish davlati va istiqomat qiluvchi davlat organlari o‘rtasida axborot almashishni, shuningdek, kelib chiqish davlati organlarining rezidentlik davlati hududidagi tekshiruvlarini o‘z ichiga olishi kerak.
   

1975-yilgi Konkordat xalqaro hamkorlikni rivojlantirishda muhim bosqich boʻlganiga qaramay, unda bir qancha kamchiliklar bor edi, ular keyinchalik maʼlum boʻldi ^{[ 148 ]} . Ulardan eng muhimi xalqaro bank guruhining, xususan, xolding shaklida faoliyat yurituvchining umumiy qabul qilingan ta'rifining yo'qligidir. Milliy qonunchilikdagi tafovutlar tufayli xalqaro bank guruhiga qabul qiluvchi davlatda emas, balki faqat o'z davlatida bank muassasasi sifatida qaralgan va shuning uchun bank nazoratidan qochish mumkin edi. Buni 1982 yilda Italiyaning yirik banki Banco Ambrosianoning qulashi natijasida yuzaga kelgan ikkinchi xalqaro bank inqirozi amalda ko'rsatdi. Italiya hukumati yo'qolgan omonatlari uchun kompensatsiyani faqat italiyalik omonatchilarga taqdim etdi va sho''ba korxona omonatchilari foydasiga hech qanday chora ko'rishdan bosh tortdi. Lyuksemburgdagi bank, Lyuksemburgdagi sho'ba korxonasi so'zning qat'iy ma'nosida bankdan ko'ra ko'proq xolding kompaniyasi bo'lganligi va ekstraterritorial xususiyatga ega ekanligiga asoslanadi. O'z navbatida, Lyuksemburg vakolatli organlari Banco Ambrosiano sho''ba bankining xolding kompaniyasi sifatida litsenziyalanishini hisobga olgan holda, tegishli bank nazoratini amalga oshirish uchun barcha javobgarlikdan voz kechdi.