«Metallurgiya» kafedrasi «Po’lat ishlab chiqarish texnologiyasi»

2.5 Kislorod konverterining issiqlik balansini hisoblash.

Issiqlik kelishi.

1.Cho’yan bilan keladigan issiqlik (t_ch = 1370ºC)

Q_ch = 100 ×10³ ×0,8020 [0,745 ×1200 + 217,22 + 0,837(1370 – 1200)] = 100531 ×10³ kDj = 100.531 GDj.
2. Skrap bilan keladigan issiqlik (t_sk= 20ºC)
Q_sk = 0,469 ×100 ×10³ ×0,1980 ×20 = 185 ×10³ kDj = 0,185 GDj.
3. Ekzotermik reaksiya issiqligi
C CO₂……0,003529 ×100 ×10³ × 34,09 = 12030
C CO…0,031761 ×100 ×10³ ×10,47 = 33253.76
Si SiO₂…0,005210 × 100 ×10³ ×31,10 = 16203.1
Mn MnO... 0,002790 × 100 × 10³ ×7,37 = 2056.23
P P₂O₅……..0,000460 × 100 × 10³ 25,00 = 1150
S SO₂………. 0,000010 × 100 × 10³ ×9,28 = 9.28
Fe Fe₂O₃... 0,003920 ×100 ×10³ × 7,37 = 2889.04
Fe FeO…..0,017680 ×100 ×10³ × 4,82 = 8521.76
Fe Fe₂O₃…...0,015000 ×100 ×10³ ×7,37 = 11055
Q_ekz = 87168.17 MDj = 87.168 GDj.
4. Shlak paydo bo’lishidagi issiqlik
SiO₂ (CaO)₂ …………..SiO₂ 0,01116 × 100 ×10³ : 28 ×60 ×2,32 = 5548.114
P₂O₅ (CaO)₃ ….P₂O₅ × CaO 0,00105 × 100 × 10³ : 62 × 142 × 4,71 = 1132.679
Q_shl.ob = 6680.793 MDj = 6.680 GDj.


Issiqlik sarfi.
1. Po’latning fizik issiqligi
Q_st = 0,91886 ×100 × 10³[0,7 ×1500 + 272,16 + 0,837 (1600 – 1500)] = 129178 ×10³ kDj = 129.178 GDj.
2. Shlak bilan yo’qotiladigan po’latning fizik issiqligi
Q_{st – shl} = 0,005 ×100 ×10³[0,7 × 1500+ 272,16 + 0,837 (1600 – 1500)] = 702 × 10³ kDj = 0,702 GDj.
3. Shlakning fizik issiqligi
Q_shl = 0,11788 × 100 × 10³(1,25 ×1600 + 209,35) = 26043 ×10³ kDj = 26.043 GDj.
4. Gazsimon maxsulotlardan issiqlikning t_yx = 1550C temperatura bilan chiqishi
Q_yx = 0,0558 ×100 ×10³ ×2397.543= 13378 ×10³ kDj = 13.378 GDj





Gaz entalpiyasi t_yx = 1550ºC ni II tenglama bo’yicha aniqlaymiz.
5. Fe₂O₃ bo’laklari bilan chiqayotgan issiqlik miqdorini aniqlaymiz

6. Konverter bo’yinchasi orqali nurlanish bilan chiqayotgan issiqlik yo’qotilishi:
Purkash vaqtida
Q_nur1 = 5,7
Vaqtincha to‘xtatilgan vaqtida
Q_nur2 = 5,7
Nurlanish bilan yo‘qotiladigan issiqlik miqdori
Q_nur = 2.7 + 3,48 = 6.18 GDj.
7. Konverter futerovkasi ushlab turadigan issiqlik. To’tatib turilgan vaqtida konverterning ichki futerovkasi soviydi. Bunda issiqlik bo’yincha orqali chiqib ketadi. Purkash vaqtida esa yana qiziydi. Ushbu kattalik oxirida farqlar usuli orqali hisoblanadi.
Hisob - kitobni soddalashtirish uchun futerovkaning ichki yuzasi harorati va qalinligini hamma joyda bir hil deb qabul qilamiz. yangisi uchun va eskirgan futerovka uchun). Eng ko’p yo’qotishlar futerovkaning yupqa joyida bo’lgani uchun hisobotda futerovkaning qalinligini deb qabul qilamiz.
∆τ=х_ф²/2а_ф = 0,018²/2×1,0×10^-6 = 162 с
k₁ = 680/162=4.19
а_изл = = 23.2 Вт/(м²×К)
F_vn = D_vnH₁ + D²_vn/4 = 3,14 ×4,2 ×6,1 + 3,14 ×4,2²/4 = 94.3 m².
.

Davrlar	Vaqt			Futerovkaning ichki qismi oralig‘i temperaturasi (ºC)
		C	0		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
			0		0,018	0,036	0,054	0,072	0,090	0,108	0,126	0,144	0,162	0,18
To’xtab turish	0	0	1500		1456	1412	1368	1324	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	1	162	1306		1456	1412	1368	1324	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	2	324	1219		1359	1412	1368	1324	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	3	486	1181		1316	1364	1368	1324	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	4	648	1141		1272	1342	1344	1324	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	5	810	1114		1242	1308	1333	1313	1280	1236	1192	1148	1104	1060
	6	972	1087		1211	1287	1310	1307	1275	1236	1192	1148	1104	1060
	7	1134	1065		1187	1261	1297	1293	1272	1233	1192	1148	1104	1060
puflash	8	1296	1500		1163	1242	1277	1284	1263	1232	1191	1148	1104	1060
	9	1458	1500		1371	1220	1263	1270	1258	1227	1190	1147	1104	1060
	10	1620	1500		1360	1317	1245	1260	1249	1224	1187	1147	1104	1060
	11	1782	1500		1409	1302	1289	1247	1242	1218	1186	1146	1104	1060

_5-Jadval.
= 16.974×3150×920 (1220.3-1196.4) = 1175 ×10³ kDj = 1.17 GDj.
Bu yerda
ºC,
ºC.
8. .
Kislorodli konverterning issiqlik balansi.
6-Jadval.

Kelish	GDj	sarfi	GDj (%)
	100.531(51.67) 0,185(0,09) 87.168(44.8) 6.680 (3.43) 194.564 (100,0)	Fizik issiqlik: Po’lat… Shlak bilan yo’qotiladigan po’lat… Shlak… Gaz bilan chiqib ketadigan shlak… Fe2O3 zarrachalari bilan chiqib ketadigan issiqlik… Nurlanish bilan yo’qotiladigan issiqlik… Qoplama bilan ushlab turiladigan issiqlik… Issiqlik uzatilishida yo’qotiladigan issiqlik… Sovituvchi suv bilan yo’qotiladigan issiqlik… Ortiqcha… Ja’mi…	129.178 (66.4) 0,702 (0,36) 26.043 (13.38) 13.378 (6.88) 4,6 (2.36) 6.18 (3.18) 1,17 (0,6) 0,20 (0,1) 0,86 (0,44) 12.253 (6.3) 194.564 (100,0)

TEXNIKA XAVFSIZLIGI.

Metallurgik sexlarda havo aylanishi uchun bu yerga 100 tonnagacha havo kiritish kerak. Sex binosida organizm uchun zaharli moddalar bo‘lishi mumkin. Metalldan chiquvchi toksik gazlar shular jumlasidandir. Po‘lat eritishda metall chiqishida CO₂, CO va boshqalar hosil bo‘ladi. Bu gazlar inson hayotiga kelib tushsa, allergik kasalliklarga olib keladi.Ishchilar yaxshi sharoitining yaratilishiga ya’na bir sabab ularni shaxsiy ximoyasi hisoblanadi. Shaxsiy himoyaga maxsus kiyim, maxsus oyoq kiyim, maxsus bo‘yoq kiyimlar va boshqalar kiradi.

Ma’lumki ish jarayonida organizmga tashqi muhit, salbiy ta’sir qilish natijasida ayrim a’zolar charchashi mumkin: tez charchash bu ishga ko‘nikma hosil qilinmaganda yoki og‘ir jismoniy mehnatdan kelib chiqadi. Bunday charchoq ish tugagach tez o‘tib ketadi.
Ish joylaridagi mikroiqlim omillarini harorat, nisbiy namlik, havoning tezligi hamda atmasfera bosimi tashkil etadi.Bunday muhit odam organizmiga salbiy ta’sir qilib, uni sovutish yoki qizdirib yuboradi.Bundan tashqari oragnizmdan chiqadigan issiqlik kishi bajarayotgan ishning jadalligiga ham bog‘liq. Odam tanasining meyoriy harorati 36-37⁰C. Organizm o‘zi uchun zarur bo‘lgan haroratni ta’minlab turish qobiliyatiga ega bo‘lib, u xususiyat “haroratni roslanishi” deb ataladi. Sovugan tanamiz qaltiraydi, bu mushaklarning ish bajarish vazifasida quvvat chiqarishidir. Qizib ketsa, terlaymiz, bu ortiqcha issiqlikni tashqi muhitga berish va shu orqali ornizmni haroratini ma’lum miqdorda saqlab turishidir. Ma’lum og‘irliklardagi jismoniy mehnat bilan band bo‘lgan kishi o‘zini yaxshi his qilishi ya’ni u qizib ketmasligi uchun miqroiqlimni sharoitlari bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi kerak. Bunday sharoitlarni konfort sharoitlari deyiladi.Bu sharoitlarni yaratish ish xonasining havosiga umumiy sanitariya texnika talablari bilan belgilanadi. Berilgan ish turi uchun eng maqbul konfort sharoit issiqlik balansi tashkil etilgan bo‘lishi kerak.
Sex havosining harorati yuqori bo‘lganida qon tomirlari kengayib, teri osti qontomirlar kengayib qon me’yoridan ko‘paya boshlaydi va atrof-muhitdagi
issiqlik uzatish bir muncha ko‘payadi. Bu hol sex havosining harorati 30-35⁰C dan yuqori bo‘lganda to‘xtaydi. Kishi terlaydi natijada organism uchun zarur bo‘lgan tuzlar ham ter bilan chiqib ketadi. Shuning uchun issiq sexlarda biroz sho‘rlangan gaz suvlar beriladi.
Sexdagi havo harorati pasayganda qon tomirlar torayib, tananing tashqi muhitga issiqlik berishi kamayadi. Shunday qilib kishi o‘zini ish sharoitida yaxshi his qilishi uchun harorat nisbiy namlik va havo harorati tezligining ma’lum uyg‘unligi zarur ekan.
Tana haroratiga sex havosining namligi katta ta’sir ko‘rsatadi. Yuqori nisbiy namlik (φ>85 %) tez bug‘lanishning kamayishiga nisbiy namlik (φ<20%) nafas olish yo‘llari shilliq pardasining qurib qolishiga olib keladi.Namlikning eng maqbul qiymati 40-60 % deb qabul qilingan.Ayni paytda har qanday sharoitda ham birinchi navbatda inson salomatligi uning mehnatini muhofaza qilish muammosi qo‘yilishi kerak.Ish joylarida havoning harakati ish sharoitini yaxshilanishining muhim omillaridan hisoblanadi. Issiqlik yu qori bo‘lgan sexlarda havoning harakati organizmdan chiqadigan issiqlikni atrof- muhitga berishini ta’minlaydi va aksincha sovuq sexlarda organizmga salbiy ta’sir qiladi. Havoning odam uchun sezilarli minimla 0,2 m/sek hisoblanadi. Yilning sovuq paytlarida havoning tezligi 0,2-0,5m/sek issiq kunlarda esa 0,2-0,1 m/sek bo‘lishi tavsiya etilgan. Sexda havo tezligini tanlashda uning texnalogik jarayonga halaqit qilmasligini va zararli moddalarni sexga tarqatmasligini ham hisobga olish kerak.

XULOSA.

Xulosa qilib aytsak, hozirgi kunga kelib 20-350 t hajmga ega konverterlar qo’llanilib kelinmoqda.Ularning ishlash samaradorligi yuqori darajada.
Kislorodli konverter noksimon ko’rinishga ega bo’lib ustki qismi po’lat listdan tayyorlanadi.Ichki qismi olovbardosh material bilan qoplanadi.Uning yuqori bo’g’iz qismi ochiq bo’lib Gorlovina deb ataladi.Bu gorlovina konverter yuzasiga O2 furmasini tushirish,gazlarni chiqarish,cho’yanni quyish,shlak xosil qiluvchi materiallarni yuklash,shlakni to’kib olish uchun xizmat qiladi.
Ustki qismini qalinligi 20-110 mm gacha bo’lgan po’lat listlarni payvandlash usuli orqali tayyorlanadi.Ustki qismi kojux,sapfa orqali podshipniklar tiraladi.Podshipniklar esa pastki tiragichlar staninaga o’rnatiladi.Konverter sapfalar orqali gorizontal o’qi atrofida 360⁰ gradus aylana oladi.Konverterni aylanishi texnologik jarayonlarni boorish uchun zarur.Bular choyanni quyish,skrap solish,po’latni va shlakni to’kish va boshqalar.Kislorod purkash vaqtida konverter vertikal holatda bo’ladi.
Konverterni aylantirish mexanizmi 2 yoki undan ortiq shesternali elektro dvigatellardan yoki reduktorlardan tashkil topgan bo’ladi.Konverterning aylanish tezligi 1-0.1 ob/min. gacha bo’lishi mumkin.
Kichik va o’rtacha sig’imga ega konverterlar bir tomonlama aylanish mexanizmiga ega bo’ladi. Katta sig’imli konverterlar esa bir xil sinxron ishlovchi ta mexanizmdan iborat bo’ladi.
Sapfa tog’ridan tog’ri kojuxga yoki kojuxga malum bir oraliq qoldirib birikkan massiv belbog’ga birikadi.Ayrim xollarda bu kuch belbog’ini suv bilan sovutiladigan xam qilib tayyorlanadi.
Konverterlarni kojuxining tashqi ko’rinishiga qarab 2 turga ajratish mumkin. 1- turda konverterning tub qismi o’rtaga silindrga birikkan bo’ladi.2-turda esa tub qismi to’g’ri kojuxning silindrik qismiga birikkan bo’ladi.
Konverter kojuxini to’liq payvandlash orqali yoki tag qismini ajraladigan qilib tayyorlanadi.Chunki konverterning bu qismi yuqori xarorat oqibatida tez yemiriladi va almashtirib turiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. 
   I.A.Karimov. “O`zbekiston XXІ asr bo`sag`asida, xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlariva taraqqiyot kafolotlari” T., “O`zbekiston” 1997.
   
2. 
   Yusupxodjayev A.A. Elektrometallurgiya stali ferrosplavov.-T: TDTU.2002
   
3. 
   Farmonov A.K. OA ,,O’zmetkombinat’’ 2001.
   
4. 
   Linchevskiy B.V. Metallurgiya chernix metallov.-M: Metallurgiya. 2002.
   
5. 
   Grigoryan V.A i dr. Teoreticheskie osnovni elektrostaleplavilnix prosessov.-M: Metallurgiya. 2007.
   
6. 
   Kudrin V.A. Metallurgiya stali.-M: Metallurgiya. 1999.
   
7. 
   Lusenko V.T. Dugovaya staleplavilnaya pech.-Ekaterinburg. 2005.
   
8. 
   Grigorev V.P i dr. Konstruksii i proektirovanie agregatov staleplavitelnogo proizvodstva.-M: MISIS. 1995.
   
9. 
   Mastryukov B.C. Teoriya, konstruksiyii i rascheti metallurgicheskix pechey.-M: Metallurgiya. 2001.
   
10. 
    Yegorov A.V. Raschet moshnosti i parametrov elektropechey chernoy metallurgii.-M: Metallurgiya. 2000.
    
11. 
    Zlobinskiy B.M. Osnovi texniki bezopasnosti i pojarnoy texniki.-M: Metallurgiya. 2003.
    
12. 
    F.P. Edneral i A.F. Filippov. Rascheti po elektrometallurgii stali i ferrosplavov. M: Moskva 1962.