Metallurgiya

 
 
29 – rasm. Marten pechining sxemasi: 
1 – suyuqlantirilgan metall; 2 – shlak; 3 – pech shipi; 4 – pechning tubi; 5 – 
pechning orqa devoir; 6 – pechning old devoir; 7 – shixta kiritildigan darcha; 8 – 
gaz regeneratorlari; 9 – havo regeneratorlari; 10 – sirtqi ish sathi; 11,11' – pechga 
haydaluvchi havo kiritiladigan va yonish maxsulotlari chiqarib yuboriladigan 
kanallar; 12,12' – pechga haydaluvchi gaz kiritiladigan va yonish mahsulotlari 
chiqarib yuboriladigan kanallar; 13 – klapan; 14 – mo‘ri; 15 – suv bilan sovitib 
turiluvchi kislorod furmasi. 

---

204 
Po‘latlarni skrap usulda ishlab chiqarish. Bu usuldan domnalari 
bo‘lmagan kichik metallurgiya va mashinasozlik zavodlarida foydalaniladi. Bunda 
shixtani 55 - 75% temir - tersak chiqindilar, qolgani qayta ishlanadigan qattiq 
(chushka) cho‘yandan iborat bo‘ladi. Jarayonni tezlatish maqsadida pechga ozroq 
temir ruda, flyus sifatida ma'lum miqdorda ohaktosh kiritiladi. 
Jarayon yuqorida ko‘rilgan skrap - rudali usuliga o‘xshash kechadi. Pechni 
ishga tushirishdan avval unga temir - tersak chiqindi (skrap) larning yarmi, keyin 
esa metall massasining 3 - 5% hisobida ohaktosh, qolgan temir - tersak chiqindilar 
va qattik cho‘yan solinadi. 
Shixta to‘la suyuqlangach pech gazlaridagi kislorod hamda metalldagi 
erigan FeO ning kislorodi hisobiga Si, P, Mn lar oksidlanadi. SiO
2
, MnO, CaO 
oksidlar birikib, natijada shlak hosil bo‘ladi. Vanna temperaturasi zarur 
temperaturaga ko‘tarilgach S jadal oksidlanib metall gazlardan va nometall 
qo‘shimchalardan tozalana boradi. Yuqoridagidek metalldagi FeO dan Fe 
qaytaruvchilar yordamida qaytariladi. Kutilgan tarkibli po‘lat pechdan kovshlarga 
novlari orqali chiqariladi.