Metallurgiya

Yoqilg‘ini 
qizdirishga 
munosabati. 
Ma’lumki, 
ba’zi 
yonilg‘ini 
qizdirilganda tarkibi ma’lum darajada o‘zgaradi. Shunga asosan yoqilg‘ilar 
qizdirishga chidamli va issiqlikka chidamsiz guruhlarga ajraladi. Tabiiy 
yoqilg‘ilarni hammasi qizdirishga chidamli yoqilg‘ilar sinfiga kiradi, bunga asosan 
qattiq holdagi yoqilg‘ilar misol bo‘la oladi. Yoqilg‘ilarning bu xususiyati katta 
ahamiyatga egaligi uni qayta ishlashga mumkinligidir, ya’ni ulardan yonuvchi 
gazlar olinishi, koks tayyorlash, haydash va yonilg‘ini yoqish jarayonlari. 
Yoqilg‘ini issiqlik darajasi Q - uning eng asosiy ko‘rsatgichi bo‘lib aniq 
birlikdagi yoqilg‘ini to‘liq yondirishda, ya’ni oksidlanishda ajralgan issiqlik 
miqdorini belgilaydi, masalan 
C + O
2
= CO
2
+ 97,0 m. kkal/mol 
1kg C uchun 7,83 kkal 

---

118 
H
2
+ 1/2 O
2
= H
2
O bug‘ + 57,8 m kkal/kmol 
1kg H
2
uchun 28,9 kkal. 
Qattiq va suyuq yoqilg‘ilar bu ko‘rsatgich kkal/kg da, gazlar uchun kkal/m
3 
da ifodalanadi. 
Yoqilg‘ining kalorimetrik issiqligi t
k
, C - bu yoqilg‘i yongandagi eng 
yuqori darajada beradigan issiqlik bo‘lib, yonish davrida unga berilishi kerak 
bo‘lgan havo nazariy jihatdan unining to‘liq yonishiga sarflanadi. 
r
r
ish
n
k
C
V
Q
t


bu yerda: V
r
- yonilg‘ining to‘liq yonishida hosil bo‘lgan mahsulot hajmi, m
3
/kg 
C
r
– yonilg‘ining O°C dan t
°
k
oralig‘idagi o‘rtacha issiqlik sig‘imi,
kkal/ (m
3
°
C). 
5.3.1.Yoqilg‘ilarning turlari va ularni metallurgik pechlarda ishlatish.