Методические указания по выполнению

Бажарилган ишни қайд этиш. 3-жадвал ва V ни белгилаган ҳолда КҚ тавсифларига ўтишдаги чекловчи линиялар тўлдирилди.
II. ТАРКИБ ОҒИРЛИГИ, СОЛИШТИРМА ТЕЗЛАШТИРУВЧИ ВА СЕКИНЛАТУВЧИ КУЧЛАРНИ ҲИСОБЛАШ


4. Ҳисобий кўтарилиш жойини танлаш ва таркиб оғирлигини ҳисоблаш
Ҳисобий кўтарилиш жойи деганда, танланган йўналишда ҳаракатланиш мураккаб бўлган кўтарилиш жойи тушунилади, бунда локомотив ҳисобий ҳаракатланиш тезлигида ҳисобий тортиш кучини ривожлантиради.
Катта узунликдаги энг юқори тик кўтарилиш жойи ҳисобий қиймат сифатида қабул қилинади. Агар энг юқори тик кўтарилиш жойи кичик узунликка эга бўлса ва поезднинг катта тезлигида ушбу кўтарилиш жойи ёнидаги енгил йўл профили элементларига яқинлашиш имкони бўлса, бундай кўтарилиш жойи ҳисобий бўла олмайди, боиси поезд аввал захира сифатида йиғиб олган кинетик энергия ҳисобига бу йўлдан ўтган бўлади. Мазкур ҳолатда ҳисобий қиймат сифатида тиккалиги бўйича энг кичик, аммо давомийлиги бўйича каттароқ қўтарилиш жойи қабул қилинади.
Юк ташиш билан боғлиқ бўлган ҳаракатланиш таннархини камайтириш ҳамда участканинг ташиш қобилиятини ошириш учун таркиб имкон қадар катта оғирликка эга бўлиши зарур. Бунинг учун эса электровоз ҳисобий F_кр, яъни рухсат этилган энг катта тортиш кучидан фойдаланиши зарур. Электровознинг бундай тортиш кучидаги тезлиги ҳисобий тезлик V_р деб номланади. Тортиш кучи ва тезлигининг ушбу ҳисобий қийматлари одатда, ўзгарувчан токдаги электровозларнинг чекловчи линия F_{к сц}, яъни 2-расмдаги В нуқтасини кесиб ўтишида кучланишни бошқаришнинг юқори босқичларидан биридаги меъёрий қўзғалиш тавсифида олинади (талаба курс ишида 33-позициядаги МҚ тавсифини олади).
Ҳисобий кўтарилиш жойи i_р да белгиланган ҳаракатланиш тезлиги V_р да таркиб оғирлиги m_c [1, § 1.4.2; 2, § 14,2 и 3, § 59] га мувофиқ қуйидаги формула орқали аниқланади:


(4)
Mc=(710000-276*9.81*(3.11+14,8))/(9.81*(1.44+14,8))=4152 t
бу ерда F_кр - электровознинг ҳисобий тортиш кучи, Н;
i_р - ҳисобий кўтарилиш жойи, ‰ ',
w₀' - ток остидаги электровоз ҳаракатланишига нисбатан солиштирма асосий қаршилик бўлиб, [1. §1.2.3; 3, §8] га мувофиқ қуйидаги формула орқали аниқланади, Н/кН,


w₀' = 1,9+ 0,01V + 0,0003V², (5)


w₀' = 1,9+0.01*49+0.0003*49*49=3.11


w₀'' – таркиб ҳаракатланишига нисбатан солиштирма асосий қаршилик бўлиб, қуйидаги формула ёрдамида турли типдаги вагонларнинг белгиланган фоизли нисбатида ҳисобланади


(6)
W"=(25*1,41+15*1,68+60*1,4)/100=1.44

бу ерда Р_8,, Р_4Р ва Р_4С - мос равишда таркибнинг роликли подшипникларидаги саккиз ўқли, тўрт ўқли вагонлар ҳамда сирғалувчи подшипникларидаги тўрт ўқли вагонлар (топшириқдан олинади);

w''₀₈, w''_04Р, w''_04C – мос равишда роликли подшипникларидаги саккиз ўқли, тўрт ўқли ҳамда сирғалувчи подшипникларидаги тўрт ўқли юкланган вагонлар ҳаракатланишига нисбатан солиштирма асосий қаршилик, Н/кН Ушбу қаршилик V_р бўлганда, [§ 1.2.1; 3, 38] да келтирилган қуйидаги формулалар ёрдамида топилади
=1.41 (7)
W08’’=0.7+(8+0.038*49+0.0021*49*49)/20,75=1.41
бу ерда m_в08 – саккиз ўқли вагоннинг бир ўқига тўғри келадиган масса, т, у вагоннинг брутто ўртача оғирлигидан олинади;


=1.4 (8)
W04’’=0.7+(3+0.1*49+0.0025*49*49)/20=1.4

бу ерда т_в04р - роликли подшипникларга эга тўрт ўқли вагоннинг бир ўқига тўғри келадиган масса, т;

=1,68 (9)

W”04C=0.7+(8+0.01*49+0.0025*49*49)/19,17=1,68

бу ерда т_в04С - сирғалувчи подшипникларга эга тўрт ўқли вагоннинг бир ўқига тўғри келадиган масса, т.

.

Таркибнинг ҳисобланган оғирлигини поезднинг кинетик энергиясини ҳисобга олган ҳолда энг тик, аммо қисқа узунликдаги кўтарилиш жойида ҳаракатлана олиш имконини текшириб кўриш лозим. Ҳар бир топшириқда бу каби кўтарилиш жойи ёнида енгил профилдаги элементлар жойлашгани боис поезднинг ушбу кўтарилиш жойига келиш тезлигини 60 км/с дан кам бўлмаган кўрсаткичини қабул қиламиз. Курс ишидаги сўнгги (охирги) тезлик V_p дан кам бўлмаслиги керак. Ҳисоб-китоб ишлари одатда, аналитик усул ёрдамида бажарилади [1, § 1.4.3; 2, § II.I; 3, § 54].

60 км/с  V_p тезлик зонасида ҳисобий тортиш тавсифи (К ёки К₁ нуқтасигача), сўнгра чекловчи линия F_ксц (КВ ёки К₁B кесимида) ёки F_кп дан фойдаланишга тўғри келгани боис ушбу тезликларнинг ҳар бир диапазони учун ҳисоб-китоб ишлари бажарилади. S_пр йўл, м, ҳар бир диапазонда қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:


=4901.7 m (10)

S_пр=4.17*(49²-60²)/(-1,02)=4901.7 m

бу ерда V_к – биринчи ҳисоб учун ҳисобий тавсиф ва чекловчи линиянинг кесишув нуқтаси, иккинчи ҳисоб учун - V_р ;

V_н – биринчи ҳисоб учун 60 км/с га тенг, иккинчи ҳисоб учун эса биринчи ҳисобдан олинган V_к га тенг;
(f_к – w_к) – солиштирма куч бўлиб, ўртача тезлик ҳолатида синалаётган кўтарилиш жойининг тиккалигини i_пр ҳисобга олган ҳолда тезлик интервалларининг ҳар бири учун ҳисобланадиган солиштирма куч.


= -1,02 (11)

f_k-w_k=(696000-(3.31+15,4)*276*9.81-(1.53+15,4)*4152*9.81)/(4428*9.81)= -1,02

бу ерда т = m_э + m_c - поезд оғирлиги (массаси);
m=4152+276=4428 t
w₀' ва w₀' - ўртача тезликда (5), (6) формулалар ёрдамида ҳисобланади. Vip= 54
W08V(54)=0.7+(8+0.038*54+0.0021*54² )/20,75=1.47N/kN;
W04V(54)=0.7+(8+0.1*54+0.0025*54*54)/19,17=1.78 N/kN;
W04V(54) =0.7+(3+0.1*54+0.0025*54*54)/20=1,48 N/kN;
W0’=1.9+0.1*54+0.0003*54*54=3.31
W0”=(10*1,51+15*1,78+75*1,48)/100=1,53 N/kN;

Ҳисоблаш натижасида аниқланган тезликнинг иккала интервалларидаги йўллар қўшилади (S_пр) ҳамда элемент узунлиги билан таққослангандан сўнг тиккалиги нисбатан каттароқ бўлган элементдан ўта олиш имкони тўғрисида хулоса чиқарилади. Агар йўл S_пр элемент узунлигидан катта ёки унга тенг (S_пр  S_эл) бўлса, поезд катта тиккаликка эга кўтарилиш жойини босиб ўтади, аксинча кичик (S_пр < S_эл) бўлса, m оғирлигига тенг поезд ушбу элементдан ўта олмайди. Бундай ҳолатда поезд массасини 100 т га камайтириб, (10) формула бўйича қайта ҳисоблаш зарур. Агар бу поезд ҳам участкадан ўта олмаса, унинг массасини яна камайтириб, янги ҳисоб-китоб ишларини бажариш талаб этилади.

4907 m >1400 m
(S_пр  S_эл)
Одатда таркиб оғирлиги ҳисоблангандан сўнг поезднинг жойидан ва станциянинг қабул қилиш-жўнатиш йўллари узунлиги бўйлаб қўзғалиши текширилади.