Metodologiyasi
Jo‘rayev N. Tarix falsafasining nazariy asoslari. — Т.: Ma’naviyat, 2008
Download 7.14 Mb. Pdf ko'rish
|
Tarix fani metodologiyasi. Alimova D.A, Ilxamov Z.A
|
1 Jo‘rayev N. Tarix falsafasining nazariy asoslari. — Т.: Ma’naviyat, 2008.
12—21-bb. XIX asr oxiri — XX asr boshida tarix falsafasining ko‘pgina yan gi yo‘nalishlari vujudga kelgan. Ularning har biri o‘z tadqiqot pred- metiga ega bo‘lgan. Masalan, tarixning aylanma harakati nazariya si namoyandalari (Nikolay Danilevskiy, Osvald Shpengler, Arnold Toynbi), o‘z o‘tmishdoshlari kabi, o‘z oldiga tarixiy jarayon qo- nuniyatlarini aniqlash vazifasini qo‘ygan. Xristian tarix falsafasi ning ko‘p sonli yo‘nalishlari: neotomizm (Jak Mariten, Etyen Anri Jilson va boshq.), neoavgustizm (Moris Blondel, Gabriyel Mar sel, Jan Lakrua), teyyardizm (Pyer Teyyar de Sharden) va qisman ekzistensializm (Karl Yaspers) namoyandalari tarixning mazmu- ni muammosini bosh muammo deb hisoblaganlar. Tarixiy bilish ning gnoseologik nazariyasi va tanqidi namoyandalari (Vilgelm Diltey, Benedetto Kroche) esa tarixshunoslik (istoriografiya) doira- si bilangina cheklanib qolmaganlar, balki so‘zning keng ma’nosida- gi tarixiy ongni ham tahlil qilganlar. Neokantchilik tarix falsafasi (Vilgelm Vindelband, Genrix Rikkert) va «analitik» tarix falsafasi (Ernest Nagel, Karl Gempel va b.) ham o‘zining alohida predmeti- ga ega. XX asr tarix falsafasi aksariyat hozirgi yo‘nalishlarining mu him xususiyati shundan iboratki, ularning predmeti sifatida jahon tarixi, hozirgi sivilizatsiyaning global muammolari amal qiladi1. Tarix fani metodologiyasi mustaqil fan sifatida XIX asr oxir- gi choragi — XX asr boshlari davomida shakllandi. Bu davrda tarix fanining metodologik muammolari boshqa joylarga nisba tan Germaniyada jadallik bilan o‘rganila boshlandi va bu bora- da ikkita o‘ziga xos «maktab»lar shakllandi. Baden maktabining yetakchi vakillari nemis tarixchi va faylasuflari W in delband (1848—1915) va G.Rikkert (1863—1936)lar edi. U lar o‘zlarining fanning metodologiyasi borasidagi qarashlarini shakllantirib, uni quyidagicha ifoda qildilar: «tabiiy fanlarning vazifasi — umumiy qonunlarni shakllantirsa, tarix fanining vazifasi — alohida dalil larni tavsiflashdir»2. Download 7.14 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|