Metodologiyasi

1 Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch. 29-b.
78

---

ni Abu Nasr Forobiy, Nizomulmulk, Abu Rayhon Beruniy kabi 
olimlarning turli vaqtlarda yozilgan asarlarida kuzatish mumkin.
«Ajdodlarimiz tafakkuri va dahosi bilan yaratilgan eng qa­
dimgi toshyozuv va bitiklar, xalq og‘zaki ijodi namunalaridan 
tortib, bugungi kunda kutubxonalarimiz xazinasida saqlana- 
yotgan ming-minglab qo‘lyozmalar, ularda mujassamlashgan ta ­
rix, adabiyot, san’at, siyosat, axloq, falsafa, tibbiyot, matematika, 
mineralogiya, kimyo, astronomiya, me’morlik, dehqonchilik va 
boshqa sohalarga oid qimmatbaho asarlar bizning buyuk ma’naviy 
boyligimizdir. Bunchalik katta merosga ega bolgan xalq dunyo- 
da kamdan kam topiladi»1.
Sharq tarixchilari orasida Abu Rayhon Beruniy (973—1048-y.) 
alohida o‘rin tutadi. U turli mazmunda, jumladan falsafiy, ge- 
ografik, etnografik, jum ladan tarix sohalariga oid 150 dan or- 
tiq asarlar yozib qoldirgan. Mutafakkirning 152 asaridan 15 ta- 
si bevosita tarix ilmiga baglshlangan. Ayniqsa tarix to‘g‘risidagi 
chuqur bilimlarini o‘z ichiga olgan «Osor ul-boqiya an al-qurun 
al-holiya» («Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar») hamda 
«Hindiston» yoki «Kitab tahqiq molil-Hind min manqula fi-1-aql 
va-l-marzuma» («Hindlarning aqlga sig‘adigan va sig‘maydigan 
ta’limotlarini tadqiq etish») va «Kitob ul-musammara fi axbori 
Xorazm» («Xorazm haqidagi axborotlar haqida suhbatlar») nom­
li asarlari bilan jahon tarix fani va madaniyat tarixiga katta hissa 
qo‘shdi.
Beruniy siymosi haqida so‘z yuritar ekan 0 ‘zbekiston Respub- 
likasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov quyidagi fikrlarni bildira- 
di: «Milliy tarixim izning yana bir yorqin yulduzi Abu Rayhon 
Beruniy faoliyatiga haqqoniy baho berar ekan, amerikalik fan 
tarixchisi Sarton XI asrni «Beruniy asri» deb ta’riflaydi. Bunday 
yuksak va haqli baho avvalo qomusiy tafakkur sohibi bolm ish 
buyuk vatandoshimizning ilm-fan taraqqiyotiga qo‘shgan beqiyos 
hissasi bilan izohlanadi. Shu o‘rinda ta’kidlash joizki, Beruniy il-