43
9-AMALIY MASHG’ULOT
O’LCHASH XATOLIKLARI VA ULARNING TURLARI
Ishning maqsadi: o’lchash xatoliklari va ularning turlarini o`rganish va shu
mavzularda masalalar echish.
O‟lchash xatoliklari ifodalanishiga qarab kuyidagi turlarga bo‟linadi:
Absolyut (mutlaq) xatolik. Bu xatolik kattalikning o‟lchov
birliklarida
o‟lchanadi. Absolyut xatolik quyidagicha aniqlanadi:
Δ
(9.1)
bunda
-o‟lchash natijasi;
-kattalikning
chinakam qiymati;
-kattalikning
xaqiqiy qiymati.
Absolyut xatolikni xaqiqiy qiymatga nisbati
nisbiy xatolik deyiladi va u
quyidagi matematik ifodadan aniqlanadi:
β
. (9.2)
Ko‟p hollarda o‟lchash qurilmalarining pasportida uning keltirilgan xatoligi
ko‟rsatiladi. Absolyut xatolikni asbob ko‟rsatishining maksimal qiymatiga nisbati
keltirilgan nisbiy xatolik deb ataladi va quyidagicha topiladi:
β
. (9.3)
Ma‟lum vaqt ichida kattalikning o‟zgarishiga bog‟liq bo‟lmagan
xatoliklar
statik xatoliklar deyiladi. Dinamik xatoliklar esa o‟lchanayotgan kattalikning vaqt
mobaynida o‟zgarishiga bog‟liq bo‟lgan xatoliklardan iboratdir. Mohiyati,
xarakteristikalari va bartaraf etish imkoniyatlari bilan bog‟liq xatoliklar
quyidagilarga bo‟linadi:
muntazam xatoliklar, tasodifiy xatoliklar va qo’pol
xatoliklar.
Do'stlaringiz bilan baham: