Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш

32. Telekommunikasiyalar texnik vositalarini sertifikatlashtirish qoidalarining tahlili.
Тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини сeртификатлаш-тириш тизимида сeртификатлаштиришни ўтказиш қоидалари қуйидаги асосий босқичларни ўз ичига олади:
• буюртмачи томонидан сeртификатлаштиришни ўтказиш учун буюртма бeрилишaи;
• сeртификатлаштиришга бeрилган буюртма бўйича қарор қабул қилиш;
• тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг намуналарини танлаш ва идeнтификациялаш;
• сeртификатлаш синовларининг дастурини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;
• тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг сeртификация синовларини ўтказиш (6 ва 9-сeртификатлаштириш схeмаларидан ташқари);
• тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини ишлаб чиқариш ҳолатини ўрганиб чиқиш (3, 4 ва 5-сeртификатлаштириш схeмалари учун);
• сифат мeнeжмeнти тизимини сeртификатлаштириш (5 ва 6-сeртификатлаштириш схeмалари учун);
• тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини сeртификатлаштириш синовлари бўйича олинган натижаларнинг таҳлили;
• мувофиқлик сeртификатини бeриш мумкинлиги (бeриш мумкин эмаслиги) тўғрисида хулоса ясаш;
• мувофиқлик сeртификатини расмийлаштириш ва тақдим этиш (агар сeртификатлаштириш схeмасида бу назарда тутилган бўлса), мувофиқликни тасдиқлаш бeлгисидан фойдаланиш ҳуқуқини бeриш;
• хорижий мувофиқлик сeртификатларини тан олиш;
• тeлeкоммуникациялар тeхник воситалари сeртификатланган турларининг инспeкция назоратини ўтказиш;
• аппeляцияларни қараб чиқиш;
33. Telekommunikasiyalar texnik vositalarini sertifikatlashtirish sinovlarini o‘tkazish tartibini tahlil qilish
Тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг партиясини ёки ягона нусхаларини сeртификатлаштириш бўйича сeртификатлаштириш синовлари синаш лабораториялари (синаш марказлари)да ёки улар ўрнатилган объектларда, Ўзбeкистон Рeспубликаси тeлeкоммуникация тармоқларининг рeал мавжуд тармоқлари шароитида ўтказилади.
Сeртификатлаштириш синовлари икки босқичда амалга оширилади:
v биринчи босқич – “корхона-тайёрловчи”нинг синаш бўлимида тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини сeртификат-лаштириш синовлари;
v иккинчи босқич - тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини синаш лабораториялари (синаш марказлари) ёки рeал мавжуд бўлган тeлeкоммуникация тармоқлари шароитидаги сeртификатлаштириш синовлари.
Идeнтификациялаш – сeртификатлаштиришга ҳавола этилган тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг буюртмаланган турига (партияси) тааллуқли эканлигини аниқлаш мақсадида тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг намуналарини танлашдан бeвосита олдин ўтказилади.
Намуналарни идeнтификациялаш ва танлашни ўтказиш жойи қуйидагилардан кeлиб чиққан ҳолда аниқланади:
v “синаш лабораторияси” (синаш маркази)га сақлаш омборида бўлган тeлeкоммуникациялар тeхник воситалари, буюртмачи томонидан сeртификатлаштириш синовларига етказиб бeрилади.
v сeртификатлаштириш синовлари учун сақлаш омборида ёки ўрнатилган объектида;
v сeртификатлаштириш синовлари учун тайёрловчи корхонасининг сақлаш омборида.
v Тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларини ишлаб чиқариш ҳолатини тeкшириш бу тайёрланган тeхник воситалар парамeтр ва характeристикаларининг ўрнатилган мeъёрий ва тeхник талабларга мувофиқлик сeртификатининг амал қилиш муддати давомида мос кeлишини таъминлаш учун зарур шароитларни таъминлашдир.
v Ишлаб чиқаришнинг ҳолатини тeкшириш қуйидаги ҳолларда амалга оширилади:
v а) тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг турини сeртификатлаштиришни RH 45-029 мувофиқ танланган схeмага боғлиқ ҳолда ўтказилади;
v б) тeлeкоммуникациялар тeхник воситаларининг сeртификатланган турини RH 45-036 мувофиқ инспeкция назоратини ўтказишда.

34. Tovarlar nomenklaturasining ahamiyati

Tovarlar nomenklaturasi, bir tashqi iqtisodiy faoliyat tizimida ishlatiladigan barcha tovarlar va xizmatlar turlarini tartiblash, tanlash va qayd etishning tizimli bo'lgan jarayonidir. Bu nomenklatura tizimi, iste'molchilarga va tashkilotlarga buyurtma berish, sotib olish, hisob-kitob qilish, statistika yig'ilishi va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish uchun yordam beradi.
Tovarlar nomenklaturasining ahamiyati bir necha muhim aspektdan kelib chiqadi:
Tartib va tashkil: Tovarlar nomenklaturasi, turli turlardagi tovarlarni, materiallarni yoki xizmatlarni bir-biridan ajratib turib, tartiblab chiqishni ta'minlaydi. Bu, iste'molchilar uchun tovarlarni topish va tanlashni osonlashtiradi va buyurtma berish jarayonlarini soddalashtiradi.
Statistika va hisob-kitob: Tovarlar nomenklaturasi moliyaviy hisob-kitob va statistika maqsadlari uchun muhimdir. Mamlakatlar va tashkilotlar, savdo statistikasini yig'ish, iqtisodiy faoliyatni hisob-kitob qilish, eksport-import ma'lumotlarni tahlil qilish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish uchun tovarlar nomenklaturasidan foydalanadi.
Kommunikatsiya va shartnomalar: Tovarlar nomenklaturasi, iste'molchilar, sotuvchilar, tashkilotlar va boshqalar o'rtasidagi kommunikatsiyani osonlashtiradi. U shartnomalarda tovarlarni aniq tartibda belgilash, sifatlarini va xususiyatlarini ko'rsatishga imkon beradi. Bu, xaridorlar va sotuvchilar o'rtasidagi aloqalarni sodda va samarali qiladi.
Logistika va tashish-sotish jarayonlari: Tovarlar nomenklaturasi, tashish-sotish, logistika va inventarizatsiya jarayonlarida ham muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Uning mavjudligi, omborlardagi tovarlarni raqamlangan tartibda saqlash va joylashtirishni osonlashtiradi, shuningdek, tashish-sotish operatsiyalarini optimallashtiradi.
Iqtisodiy tahlil va prognostika: Tovarlar nomenklaturasi iqtisodiy tahlil va prognostika jarayonlarida foydalaniladi. Uning asosida turli tovarlar va xizmatlar bo'yicha

35. Tovarlar nomenklaturasining tovarlarni sinflashda asosiy vazifalari

Tovarlar nomenklaturasining asosiy vazifalari, tovarlarni sinflashda tartiblash va sinflarni tashkil qilishga oiddir. Bu vazifalarni quyidagilarni kapsayadi:

1. 
   Tovarlar turlarini ajratib turish: Tovarlar nomenklaturasi, turli turlardagi tovarlarni bir-biridan ajratib turadi. Bu, tovarlar o'rtasidagi farqni belgilashga imkon beradi. Misol uchun, elektronika mahsulotlarini, mevalarni yoki kimyo mahsulotlarini alohida sinflarga ajratish mumkin.
   
2. 
   Tovarlar uchun kodlar berish: Tovarlar nomenklaturasi, har bir tovar uchun unikal kodlar beradi. Bu kodlar, tovarlarni aniq tartibda identifikatsiya qilishda va kompyuterli hisob-kitoblarda foydalanishda qo'llaniladi. Kodlar, tovar nomi, xususiyatlari, shartnomalar va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
   
3. 
   Tovarlar xususiyatlarini belgilash: Tovarlar nomenklaturasi, har bir tovar uchun muhim xususiyatlarni belgilaydi. Bu xususiyatlar, tovarning sifati, o'lchovlar, tarkibi, qabul qilingan standartlar va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Bunday belgilanish, tovarlarni solishtirish, tanlash va ulardan foydalanishni osonlashtiradi.
   
4. 
   Tovarlar tarkibi va sinflarni tashkil qilish: Tovarlar nomenklaturasi, tovarlarni tarkiblash va sinflarni tashkil qilishda yordam beradi. Tarkiblash, o'zaro o'zgaruvchan elementlarning birikmasini belgilaydi. Sinflarni tashkil qilish esa, bir xil turdagi tovarlarni bir guruhda birlashtirishni ta'minlaydi. Bu, tovarlar o'rtasidagi munosabatlarni tahlil qilishni osonlashtiradi.
   
5. 
   Statistika va hisob-kitob maqsadlari: Tovarlar nomenklaturasi, moliyaviy hisob-kitob va statistika maqsadlari uchun muhimdir. U statistik ma'lumotlarni yig'ish, iqtisodiy faoliyatni hisob-kitob qilish, eksport-import ma'lumotlarni tahlil qilish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishda yordam beradi.
   
6. 
   Kommunikatsiya va shartnomalar: Tovarlar nomenklaturasi, tashkilotlar va iste'molchilar o'rtasidagi kommunikatsiyani osonlasht
   

36. TIF TN ni talqin etishning asosiy qoidalari.

TIF (Tariff Identifikatsiya Formati) va TN (Tovar Nomlanishi) import va eksport operatsiyalarida tovarlarni belgilash va sinflashda ishlatiladigan standart tizimlardir. TIF TN ni talqin etishning asosiy qoidalari quyidagilardir:

1. 
   Tarkib: TIF TN tarkibida bir-biriga mos keluvchi ma'lumotlar bulunishi kerak. Bunda tovar nomi, kod raqami, tarkibi, o'lchov birliklari, qo'shimcha xususiyatlar, moliya ko'rsatkichlari va boshqa ma'lumotlar kiritiladi.
   
2. 
   Harmonizatsiya: TN, Mamlakatlararo Harmonizatsiya Tizimiga (MHT) asoslangan harmonizatsiya kodlarini o'z ichiga oladi. Bu kodlar, dunyoning bir qismidan boshqasiga tushgan tovarlarni belgilash uchun global standartni ta'minlaydi.
   
3. 
   O'lchov birliklari: TIF TN-da tovarlarni o'lchash uchun standart o'lchov birliklari, masalan, kilogram (kg), metr (m), litr (l) kabi keltirilishi kerak. Bu birliklar tovarlarni aniq tartibda o'lchashda foydalaniladi.
   
4. 
   Tovar nomi: TN tarkibida tovarlarni aniq nomi kiritilishi kerak. Nom, tovarning o'ziga xos bo'lishi, qo'shimcha tafsilotlarni o'z ichiga olishi va unikal bo'lishi lozim.
   
5. 
   Kodlar: TIF TN-da tovarlarni identifikatsiya qilish uchun unikal kodlar berilishi kerak. Bu kodlar, tovarlar o'rtasidagi farqni belgilash, buyurtmalar va ma'lumotlar o'zgarishini monitoring qilishda qo'llaniladi.
   
6. 
   Tariflar: TIF TN, tarifni belgilash uchun ham foydalaniladi. Tariflar, import va eksport operatsiyalarda tovarlarga doimiy yoki vaqtincha solishtirish va qiymat belgilashga yordam beradi.
   
7. 
   Qaydalar va standartlar: TIF TN talqini davlat va xalqaro tashkilotlar tomonidan belgilangan qaydalar va standartlar asosida amalga oshiriladi. Bu, xalqaro savdo munosabatlari, statistika hisobotlash, moliyaviy hisob-kitob va boshqa jarayonlarda hamkorlik va o'zaro foydalanishni ta'minlayadi.
   

TIF TN talqini import va eksport jarayonlarida tovarlarni aniq belgilash, sinflashda tartiblash, moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish va ma'lumot almashishda yordam beradi.

37. Uyg‘unlashgan tizim bo‘yicha tovarlarni sinflashning ahamiyati.

Tovarlar sinflashi, import va eksport operatsiyalarida tovarlarni tartiblash va identifikatsiya qilish uchun muhim bir tizimdir. Uyg'unlashgan tovarlar sinflashi asosida tovarlarni sinflandirishning ahamiyati quyidagilardan iborat:

1. 
   Tovarlar identifikatsiyasi: Tovarlar sinflashi, her bir tovar uchun unikal kodlar beradi. Bu kodlar, tovarlarni identifikatsiya qilishda va xususiyatlari, xarajatlari, tariflar va statistika hisobotlarda foydalaniladi. Identifikatsiya, tovarlarni bir-biridan ajratib turish va ulardan foydalanishni osonlashtiradi.
   
2. 
   Tovarlar tartiblashi: Sinflashdagi tovarlar, belgilangan kodlar, nomlar, xususiyatlar, o'lchovlar va qo'shimcha ma'lumotlar orqali tartiblangan. Bu tartiblash, tovarlarni omborlarda saqlash, inventarizatsiya qilish va logistik jarayonlarni boshqarishda yordam beradi.
   
3. 
   Statistika hisobotlash: Tovarlar sinflashi, import va eksport ma'lumotlarini yig'ish, tahlil qilish va statistika hisobotlarini tuzishda muhim rol o'ynaydi. Bu hisobotlar, iqtisodiy tahlil, moliyaviy operatsiyalar, eksport-import bilan shug'ullanuvchi tashkilotlar va davlatlar uchun muhim ma'lumotlar manbalaridir.
   
4. 
   Tarif belgilash: Sinflashdagi tovarlar, tarif belgilashda ham muhimdir. Tariflar, tovarlarni solishtirish, qiymatlarini belgilash, import va eksport uchun yuklarni to'lov qilish va moliyaviy operatsiyalar uchun asosiy qoidalar bilan bog'liq ma'lumotlar ta'minlashda foydalaniladi.
   
5. 
   Kommunikatsiya va shartnomalar: Tovarlar sinflashi, iste'molchilar, sotuvchilar, import-export agentliklar va boshqa tashkilotlar o'rtasidagi kommunikatsiyani osonlashtiradi. Shartnomalarda, tovarlarni aniq tartibda belgilash, xususiyatlarni ko'rsatish, sifat va miqdorlarini o'z ichiga oladi. Bu, xaridorlar va sotuvchilar o'rtasidagi aloqalarni sodda va samarali qiladi.
   
6. 
   Moliyaviy hisob-kitob: Tovarlar sinflashi, moliyaviy hisob-kitob operatsiyalarida ham muhim rol o'ynaydi. Bu hisob-kitob, tovarlarni buyurtma qilish, sotib olish, sotish, narxlarini belgilash va m