Mexanika matematika fakulteti «Nazariy va amaliy mexanika» kafedrasi Fan

Nuqta kinematikasi
Kinematika
Qattiq jism kinematikasi
z
x
y
o
A
B
AB
Nuqta kinematikasi – nuqta harakatini o’rganadi va qattiq jism nuqtalarining harakatini o’rganish asosi hisoblanadi.
NAZAR
I
Y

M
E
X
A
N
I
K
A
4
Jismlarning harakati boshqa jism bilan bog’liq bo’lgan qo’zg’almas koordinatalar sistemasiga nisbatan o’rganiladi. Ana shu koordinatalar sistemasiga sanoq sistemasi deyiladi.
Ayni bir jismning turli sanoq sistemalariga nisbatan harakati turlicha bo’lishi mumkin. Texnikada, asosan, Yerga nisbatan qo’zg’almas bo’lgan sanoq sistemasidan foydalaniladi va jismning shu sanoq sistemasiga nisbatan harakati absolyut harakat deb olinadi.
Vaqt skalyar, uzluksiz o’zgaruvchi kattalik bo’lib, kinematika masalalarida uni erkli o’zgaruvchi kattalik, ya’ni argument deb qaraladi. Vaqt o’tishi bilan o’zgaruvchi boshqa hamma kattaliklar vaqtning funksyasi deb qaraladi.
Harakatlanayotgan nuqtaning qoldirgan izi, ya’ni vaqt o’tishi bilan fazoda chizgan chizig’i shu nuqtaning traektoriyasi deyiladi. Harakat tenglamalari sanoq sistemaning tanlanishiga ham bog’liq. Agar nuqta ixtiyoriy olingan teng vaqt oraliqlarida teng uzunlikdagi masofalarni bosib o’tsa, nuqtaning bunday harakati tekis harakat deb ataladi, aks holda nuqtaning harakati o’zgaruvchan deb ataladi.
NAZAR
I
Y

M
E
X
A
N
I
K
A
5
2. Nuqta harakatining berilish usullari.
Agar istalgan t vaqt uchun nuqtaning berilgan sanoq sistemasiga nisbatan holati ma’lum bo’lsa, mazkur sanoq sistemasiga nisbatan nuqtaning harakat qonuni ma’lum bo’ladi. Kinematikada nuqtaning harakat qonuni uchta usulda aniqlanadi: