Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

Chapter XIV. LEGAL REGIME OF LANDS OF FOREST FUND 
14.1§. The concept and general characteristics of the legal regime of 
forest lands 
14.2§. Types and procedures for using lands of the forest fund 
14.3§. Rights and obligations of forest users 
154 
160 
161 
16. 
Chapter XV. LEGAL REGIME OF WATER FACILITIES 
15.1§. The concept and general characteristics of the legal regime of 
lands of the water fund 
15.2§. Features of land management of the water fund 
15.3§. Rights and obligations of users of lands of the water fund 
163 
165 
167 
17. 
Chapter XVI. LEGAL REGIME OF LAND OF STOCK 
16.1§. Stock lands concept 
16.2§. The right to use the land reserve 
169 
170 
18 
BASIC CONCEPTS 
171 
19 
LITERATURE 
181 
 
 
 

---

15 
KIRISH 
Yer 
jamiyat 
rivojlanishining 
qadimiy 
davrlaridan 
boshlab, 
yer 
munosabatlarining moddiy asosi va mulkchilikning asosiy manbai vazifasini bajarib 
kelmoqda. Yerlarni samarali foydalanishga moslash ishlari juda qadim zamonlardan 
boshlangan bo‘lib, u davrlarda bu ishlar tasodifiy xaraktyerga ega bo‘lgan va asosan 
yerlarni foydalanish maqsadlariga qarab chegaralash ishlari olib borilgan. Masalan: 
qabilalar o‘zlari foydalanadigan yerlarni dehqonchilik, chorvachilik va ov qilish 
maqsadlari uchun bo‘lishgan. Keyinchalik yerga mulkchilik munosabatlari paydo 
bo‘lgandan keyin, bu ishlar yerlarni aniq maqsadlar bo‘yicha taqsimlashga, ularni 
mulkdorlar va yerdan foydalanuvchilar manfaatlari bo‘yicha tashkil etishga aylandi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH. Mirziyoev ta’kidlaganidek: "Qishloq 
xo‘jaligi sohasini boshqarish tizimini isloh qilish, yer va suv resurslaridan oqilona 
foydalanish borasidagi ilg‘or texnologiyalarni joriy etish, oziq-ovqat xavfsizligini 
ta'minlash eng muhim vazifamizdir. Keyingi yillarda klastyer usulida paxta 
yetishtirishni kamida 52% yetkazish uchun 48 ta paxta-to‘qimachilik klastyerini 
tashkil etish to‘g‘risida qaror qabul qilindi. Shu bilan birga, g‘alla va meva-sabzavot 
klastyerlari faoliyatini har tomonlama rivojlantirish kerak. Bu soha biz uchun 
nisbatan yangi ekanini inobatga olib, uni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, 
jumladan, kredit tizimini soddalashtirish, xarajatlarni subsidiyalash, yer ajratish bilan 
bog‘liq tartiblarni qayta ko‘rib chiqish talab etiladi. Qishloq xo‘jaligi ekinlari va 
chorvachilik bo‘yicha yangi tarmoqlarni rivojlantirishimiz zarur. Bugungi kunda 
fermer xo‘jaliklarining yillik chorva ozuqasiga bo‘lgan ehtiyojining faqat 35 foizi 
mahalliy imkoniyatlar hisobidan qoplanmoqda. Qishloq xo‘jaligi maqsadlarida yer 
berish tizimini tubdan qayta ko‘rib chiqish kerak.Yerdan samarali foydalanib, mo‘l 
hosil olayotgan ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklariga o‘z faoliyatini kengaytirishi 
uchun qo‘shimcha yer maydonlarini ajratish lozim. Qishloq xo‘jaligidagi 
islohotlardan maqsad – iqtisodiy foyda ko‘rish bilan birga, oziq-ovqat xavfsizligini 
ta'minlash, xalq farovonligini oshirishdan iboratdir
1
".
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti matbuot xizmati davlat rahbarining 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng muhim 
ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. Toshkent 28.12.2018-yil

---

16 
Respublikamizda mustaqillik yillarida yerga oid munosabatlarni huquqiy 
jihatdan tartibga solish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi, bunda yer 
qonunchiligining zamon talablari darajasida takomillashib borishi nixoyatda muhim
ahamiyat kasb etadi. So‘nggi yillarda yerdan foydalanish sohasida ko‘plab 
yangiliklar joriy qilindi, xususan rivojlangan bozor talablariga mos ravishda yer 
uchastkalarini xususiylashtirish ishlari yo‘lga qo‘yilshi uchun huquqiy asoslar 
yaratildi. Unda yer uchastkalarini xususiylashtirish qonuniylik,ixtiyoriylik, haq 
to‘lash, xususiylashtiriladigan yer uchastkalarining va ularda joylashgan ko‘chmas 
mulk ob’ektlarining birligi, ochiqlik va shaffoflik kabi asosiy tamoyillar asosida olib 
borilishi belgilangan
2
. Bunday sharoitda respublikamiz hududida mavjud bo‘lgan yer 
resurslaridan oqilona, samarali, ilm-fan tavsiyalari, tabiatning umumiy qonuniyatlari 
asosida foydalanish va uning muhofazasini to‘g‘ri ta’minlash, shak-shubhasiz, 
bugungi kunning birinchi darajali vazifalaridan biridir. Bu vazifani amalga oshirishda 
yer huquqining roli juda katta. Chunki u yerdan oqilona va samarali foydalanish va 
muhofaza qilish bilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlarni tartibga soluvchi vazifani 
o‘taydi, undan oqilona foydalanish va turli xil g‘ayri qonuniy harakatlardan himoya 
qilish choralarini belgilaydi. Yerdan foydalanish va uni muhofaza qilishga qaratilgan 
qonunlar yer resurslariga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish, ularni asrash, qadrlash, 
tuproq unumdorligini doimo oshirib borish talablarini o‘rnatadi va ushbu talablarga 
rioya qilish choralarini belgilaydi. Demak, yer huquqi butun jamiyat uchun ham , har 
bir alohida shaxs uchun ham yerdan oqilona foydalanishni ta’minlashda muhim
ahamiyat kasb etadi. 
Мазкур дарслик доцент Mirzaabdullayeva M. R., Muqumov A.M.,