Microsoft Word +++Jinoyat huquqi Umum. Rustambayev 2006. doc

 
 
3. 
Jinoyat sub’yektining yoshi 
Jinoyat qonuni bo’yicha javobgarlikka tortish yoshiga yetgan 
shaxsgina jinoyatning sub’yekti deb hisoblanadi. Qonun chiqaruvchi 
ma’lum bir yoshni belgilash vaqtida shaxsning hayotiy tajribasi, 
psixofiziologik va ijtimoiy-ruhiy holatining darajasini hisobga olgan 
O‘zbekiston Respublikasining jinoyat qonunida birinchi marta jinoiy 
javobgarlikka tortilishiga asos bo‘lishi uchun sub’yekt yoshining to’rt 
darajasi belgilangan. 
Jinoyat kodeksining 17-moddasi 1-qismiga ko‘ra jinoyat qilgunga 
qadar 16 yoshga to‘lgan shaxs javobgarlikka tortiladi. 

---

155
Jinoyat kodeksida ko‘pchilik jinoyatlar uchun javobgarlik 16 
yoshdan belgilangan. 
Jinoyat kodeksi 17-moddasi 2-qismiga ko‘ra “13 yoshga to‘lgan 
shaxslar javobgarlikni og‘irlashtiradigan holatlarda qasddan odam 
o‘ldirganlik(97-modda 2-qismi) uchungina javobgarlikka tortiladilar. 
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 97-moddasining 2-qismida 
belgilangan sub’yekt yoshi eng past yosh bo‘lib, Jinoyat kodeksidagi 
yagona norma hisoblanadi. Oldindangi qonunlarda bunday yosh chegarasi 
belgilanmagan edi. 
Jinoyat kodeksi 17- moddasi 3-qismiga ko‘ra jinoyat sodir etgunga 
qadar 14 yoshga tulgan shaxslar quyidagi jinoyatlarni sodir etganlik uchun 
javobgar bo‘ladilar: qasddan odam o‘ldirish (97); qasddan badanga og‘ir 
shikast yetkazish (104); qasddan badanga o‘rtacha og‘ir shikast yetkazish 
(105); kuchli ruhiy hayajonlanish holatida qasddan badanga og‘ir yoki 
o‘rtacha og‘ir shikast yetkazish (106); nomusga tegish (118); jinsiy 
ehtiyojni zo‘rlik ishlatib g‘ayritabiiy usulda qondirish (119); odam 
o‘g‘irlash (137); bosqinchilik (164); tovlamachilik (165); talonchilik 
(166); o‘g‘rilik (169); mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar 
yetkazish (173, 2-3); ozodlikdan mahrum qilish jazosini ijro etish 
muassasalarining ishini izdan chiqaruvchi harakatlar (220); ozodlikdan 
mahrum qilish joylaridan qochish (222); o‘qotar qurol, o‘q dorilar, 
portlovchi moddalar yoki portlatish qurilmalarini qonunga xilof ravishda 
egallash (247); radioaktiv materiallarni qonunga xilof ravishda egallash 
(252); temir yo‘l, dengiz, daryo, havo transporti vositasi yoki aloqa 
yo‘llarini yaroqsiz holatga keltirish (263); transport vositasini olib qochish 
(267); giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni qonunga xilof 
ravishda egallash (271); og‘irlashtiruvchi holatlarda bezorilik (277, 2 va 
3). 
Jinoyat kodeksi 17-moddasi 4-qismida quyidagi jinoyatlar uchun 
javobgarlik yoshi 18 yosh deb belgilangan: voyaga yetmagan yoki 
mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash 
(122); ota-onani moddiy ta’mindashdan bo‘yin tovlash (123); voyaga 
yetmagan shaxsni g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb qilish (127); 
fuqarolarning murojaatlari to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzish (144); 
saylov yoki referendum tashkil qilish, ularni o‘tkazish to‘g‘risidagi qonun 
hujjatlarini buzish (146); ekologiya xavfsizligiga oid normalar va 
talablarni buzish (193); atrof tabiiy muhitning ifloslanganligi to’g‘risidagi 
ma’lumotlarni qasddan yashirish yoki bo‘zib ko‘rsatish (194); atrof tabiiy 
muhitning ifloslanishi oqibatlarini bartaraf qilish choralarini ko‘rmaslik 

---

156
(195); hokimiyat yoki mansab vakolatini suiiste’mol qilish (205); 
hokimiyat yoki mansab vakolati doirasidan chetga chiqish (206); 
mansabga sovuqqonlik bilan qarash (207); hokimiyat harakatsizligi (208); 
mansab soxtakorligi (209); pora olish (210); harbiy yoki muqobil 
xizmatdan bo’yin tovlash (225); ma’muriy nazorat qoidalarini buzish 
(226); aybsiz kishini javobgarlikka tortish (230); adolatsiz hukm, hal qiluv 
qarori, ajrim yoki qaror chiqarish (231); sud qarorini bajarmaslik (232); 
qonunga xilof ravishda ushlab turish yoki xibsga olish(234); ko‘rsatuv 
berishga majbur qilish (235) va «harbiy xizmatni utash tartibiga qarshi 
jinoyatlar» bo‘limidagi (279-302) jinoyatlar. 
Jinoyat kodeksi 17- moddasiga ko‘ra jinoyatchilarning yoshi 
chegaralari aniq belgilanishi uchun shaxsning yoshi to‘liq (tug‘ilgan yili, 
oyi, kuni) aniqlanishi lozim. 
Shaxsni ma’lum bir yoshga to’lgan deb hisoblash uchun uning yoshi 
tug‘ilgan kunidan emas, balki keyingi kundan boshlanadi. Shaxsni yoshi 
tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnoma yoki pasportga qarab aniqlanadi. 
Ushbu hujjatlar va yoshni aniqlaydigan dalillar bo‘lmaganda tugilgan vaqt 
sud-tibbiyot ekspertizasi orqali aniqlanadi. Lekin ekspertiza ham aniq yil, 
oy va kunni aytib bera olmasa, ekspert komissiyasi shaxsning jismoniy va 
aqliy rivojlanishini e’tiborga olib, muayyan yilni tug‘ilgan yili deb 
belgilaydi. Bunday holda yilning oxirgi kuni (31 dekabr) tugilgan kun deb 
belgilanadi. Ba’zi hollarda ekspertiza aniq yilni ham aytolmasdan o‘rtacha 
yoshni belgilaydi (masalan, 12 dan 15 gacha). Bu hollarda shaxsning 
minimal yoshi olinadi (bu vaziyatda 12 yosh olinadi). 
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida birinchi marta 18 
yoshga to‘lmagan shaxslarning jismoniy va aqliy yetuklik darajasi va 
ruhiyatini hisobga olib, voyaga yetmaganlar uchun Jinoyat kodeksi 
Maxsus qismida alohida javobgarlik belgilandi (Masalan, 18 yoshga 
yetmaganlar uchun o‘lim jazosi qo‘llanilmaydi).