Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Mulkdan va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdan olingan 
daromadlarning o‘sishi 
1990-yil 
2012-yil 
Mulk va tadbirkorlik faoliyatidan mahsulot sotish hamda 
xizmat ko‘rsatishdan olingan daromadlarning yalpi 
daromaddagi ulushi 
10,6 51,0 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi (uy xo‘jaliklarini 
o‘rtacha oy davomida tahlil qilganda). 
Yangi turdagi ushbu daromadlarning afzalligi shuki, aholining 
tadbirkorlik sohasida faollashuvi oila yalpi daromadlarining jadal 
ravishda oshib borishi uchun rag‘batlantiruvchi bozor omillarini yaratadi, 
markazlashtirilgan iqtisodiyot sharoitida keng tarqalgan boqimandalik va 
1
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ. Ⱥ. 2012 ɣɢɥ ȼɚɬɚɧɢɦɢɡ ɬɚɪɚԕԕɢɺɬɢɧɢ ɹɧɝɢ ɛɨɫԕɢɱɝɚ ɤʆɬɚɪɚ-
ɞɢɝɚɧ ɣɢɥ ɛʆɥɚɞɢ. – Ɍ., 2011. – Ȼ. 6–14.

---

 238
daromadlarning bir xilda bo‘lishi darajasini pasaytiradi. 
O‘rtacha oylik ish haqi miqdorining bosqichma-bosqich oshirib 
borilgani o‘tish davrining dastlabki yillarida bo‘lgani kabi, yalpi 
daromadlar tarkibidagi ulushi yanada pasayib ketishining oldini oldi. 
Hozirgi paytda aholining yalpi daromadlarida oylik ish haqining ulushi 
barqaror holat, ya’ni 30–32,1 foiz darajasida saqlab qolinmoqda. 
Mamlakatimizda aholi daromadlarini oshirishga qaratilgan chora-
tadbirlarning qabul qilinishi, hayotimizda tobora hal qiluvchi kuchga 
aylanib borayotgan o‘rta sinfni shakllantirish imkonini berdi. Ekspertlar 
xulosalariga ko‘ra, o‘rtacha daromadga ega bo‘lganlar, agar 1990-yilda 
aholining 18 foizini tashkil etgan bo‘lsa, 2000-yilda uy xo‘jaliklarini 
tadqiq etish natijalariga ko‘ra bu ko‘rsatkich 24 foizga yetgani ayon 
bo‘ldi. 2010-yilda esa 60 foiz uy xo‘jaliklari o‘rtacha darajadan kam 
bo‘lmagan barqaror daromadga ega bo‘lgan. 
Yalpi iste’mol xarajatlari. Oila yalpi daromadlarining oshib borishi 
bilan bir vaqtda yurtimizda iste’mol mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini 
oshirish va aholiga ko‘rsatilayotgan xizmat turlarini kengaytirish 
hisobidan ushbu daromadlardan samarali foydalanishga sharoit yaratildi. 
Agar 1990-yilda aholi daromadlarining bor-yo‘g‘i 46–48 foizi 
mamlakatimizda ishlab chiqarilgan tovar resurslari bilan ta’minlangan 
bo‘lsa, 2011-yilda bu ko‘rsatkich 75 foizdan oshdi. 
2010-yilda iste’mol mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmi 1990-yilga 
nisbatan 6,7 barobar, aholiga pullik xizmat ko‘rsatish hajmi esa 1,4 
barobar o‘sdi. Yuqorida qayd etilgan omillar aholi yalpi daromadlarining 
o‘sishi bilan birga, uning pul omonatlari va jamg‘arma mablag‘lari 
barqaror o‘sib borishini ham ta’minladi. Bu mablag‘larning xarajatlar 
tarkibidagi ulushi o‘sib, 1990-yildagi 11,8 foizdan 2010-yilda 15,4 foizga 
yetdi. 
Oilalarning iste’mol xarajatlari makrotarkibi ham optimallashib 
bormoqda: oziq-ovqat mahsulotlari uchun xarajatlar ulushi barqarorlashib, 
xizmatlar uchun xarajatlar ulushi ortib bormoqda. Bunday holat iqtisodiy 
rivojlanib borayotgan davlatlar uchun xosdir.