Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

2. Makromoliya – bu mamlakat doirasidagi va milliy iqtisodiyotga 
xizmat qiluvchi moliya bo‘lib, davlat moliyasidan iborat. 
3. Metamoliya – xalqaro doiradagi moliya bo‘lib, davlatlararo pul 
munosabatlarini anglatadi. 
1.3. Moliyaning funksiyalari 
Iqtisodiyot real va moliya sektoridan iborat. Moliya sektori iqtisodiy 
taraqqiyotga xizmat qiladi. Shu bois moliyaning zarurligi uning 
iqtisodiyotda bajariladigan funksiyalarini belgilab beradi. Bularni 
qisqacha ko‘rib chiqamiz: 
1) taqsimlash funksiyasi. Bunda moliya vositasida yaratilgan 
YAIMning va bozorga chiqarilib sotilgan milliy boylikning pul shaklidagi 
qiymati taqsimlanadi. Buning natijasida turli pul fondlari hosil bo‘ladi. 
Demak, jami pul taqsimlanib, oilalar, firmalar va davlatning moliya 
resurslari hosil bo‘ladi. 
Davlat ixtiyoriga kelgan pul budjet yordamida taqsimlanib, iqtisodiy 
va ijtimoiy rivojlanishga xizmat qiluvchi fondlarga yuboriladi; 
2) rag‘batlantirish funksiyasi. Moliya mexanizmi vositasida iqtisodiy 
faollikni qo‘llab-quvvatlash yuz beradi (rag‘batlantirish mukofotlari, 
qo‘shimcha ish haqi). Iqtisodiy-ijtimoiy faollikni rag‘batlantirish 
maqsadida davlat soliq stavkalarini pasaytiradi, muhtojlarga moliyaviy 
yordam ko‘rsatadi (Masalan, bir yilda 50 mingdan ortiq oilaga sog‘in sigir 
berilmoqda). Umumiqtisodiy ahamiyatga molik ishlar bajarilganda 
moliyaviy qiyinchilikka duchor bo‘lgan firmalarga davlat subsidiya 
(moliyaviy yordam qaytarilmaslik sharti bilan) davlat ajratadi. Moliya 

---

 380
vositasida iqtisodiy jazo ham qo‘llaniladi. O‘z majburiyatini vaqtida 
bajarmaganligi uchun subyektlar jarima va pensiya (ustama to‘lov) 
beradilar. Bu ham rag‘batlantirishga xizmat qiladi; 
3) ijtimoiy funksiya. Bunda moliya resurslari ijtimoiy ehtiyojlarni 
qondirishga sarflanadi (ta’lim, sog‘liqni saqlash, sport, madaniyat, 
ijtimoiy ta’minot, ekologik xavfsizlikni ta’minlash ishlari, aholining 
muhtoj qatlamlariga yordam); 
4) nazorat funksiyasi. Moliyaviy resurslarni ajratgan subyektlar ularni 
maqsadli ishlatilishini nazorat ostiga oladilar. Nazorat ishining asosiy 
vazifasi moliya resursining samarali ishlatilishini ta’minlashi hisoblanadi.