Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc
Download 2.93 Mb. Pdf ko'rish
|
Qobilov Sh Iqtisodiyot nazariyasi darslik 2013
- Bu sahifa navigatsiya:
- soliq undirishning daromadni to‘lov manbaida undirish usuli
- Soliq imtiyozlardan
to‘lash tartibiga rioya qilish, ya’ni soliqni budjetga undirilishida me’yoriy
belgilangan usullar va tartiblardan foydalanish katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Soliq to‘lashning uch asosiy usullari mavjud: — deklaratsiya asosida soliq to‘lash (daromad olingandan so‘ng soliq to‘lash), ya’ni soliq to‘lovchiga belgilangan muddatlarda soliq organiga o‘zining soliq majburiyatlari bo‘yicha rasmiy ravishda ariza berishi lozim. Bunday holatlarda soliqni to‘lash majburiyati soliq to‘lovchining o‘ziga yuklatiladi; — soliq undirishning daromadni to‘lov manbaida undirish usuli (daromad olgunga qadar soliq undirish), ya’ni to‘lov manbaida soliq avtomatik ravishda ushlanadi va budjetga o‘tkazib beriladi. Soliqni ushlash va budjetga o‘tkazish bo‘yicha javobgarlik to‘lov manbaiga yuklatiladi (masalan, dividend va foizlarni to‘lanayotgan vaqtda); – soliq undirishning kadastr usuli – soliq summasi mulkdan olinishi mumkin bo‘lgan o‘rtacha daromadning tashqi belgilaridan kelib chiqib aniqlanadi. Bunda qat’iy hisoblangan soliq summasi belgilanadi (masalan, mol-mulk solig‘i). 441 Odatda, soliq majburiyatlarini bajarish (barcha yuqorida keltirilgan harakatlar) soliq to‘lovchi tomonidan, agarda Soliq kodeksida boshqa tartib o‘rnatilmagan bo‘lsa, mustaqil ravishda amalga oshiriladi. Soliqning asosiy elementlari bo‘lgan soliq imtiyozlariga to‘xtalsak. Soliq imtiyozlardan asosiy maqsad soliq to‘lovchining soliq bo‘yicha majburiyatlarini qisqartirishdir (kamdan kam holatlarda ularga to‘lash muddatlarini kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati beriladi). Imtiyoz deganda, soliq to‘lovchilarning ayrim toifalariga boshqa soliq to‘lovchilar bilan qiyoslaganda soliqlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan afzalliklar berilishi, shu jumladan soliq (yig‘im) to‘lamaslik yoxud kam hajmda to‘lash imkoniyati tushuniladi. Prezident Islom Karimov «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari» asarida: «2009-yilning 1-yanvaridan sanoat sohasida faoliyat ko‘rsatayot- gan kichik korxonalar uchun yagona soliq to‘lov stavkasi 8 foizdan 7 foizga kamaytirildi, moliyaviy, maishiy va boshqa xizmatlar ko‘rsatayot- gan mikrofirmalar va kichik korxonalar yagona soliq to‘lovidan 3 yil muddatga ozod etildi. Bunda mikrofirmalar va kichik korxonalar, nodavlat xo‘jalik yurituvchi subyektlar oladigan dividendlarining investitsiyalarga, avval olingan kreditlar uchun hisob-kitob qilishga yo‘naltiriladigan qismi 5 yil muddatga soliqdan ozod etildi. Shuningdek, Inqirozga qarshi choralar dasturida 2009-yilda xo‘jalik yurituvchi subyektlarni tekshirishlar sonini kamida yana 30 foizga kamaytirish ko‘zda tutilgan», – deb ta’kidlab o‘tgan 1 . Har xil soliqlar bo‘yicha imtiyozlar avvaldan iqtisodiyotning ustuvor yo‘nalishlarini qo‘llab-quvvatlash maqsadida qo‘llanilgan. Misol uchun, XIV asr – Amir Temur davrida imtiyozlar yangi yer uchastkalarini o‘zlashtirish maqsadida qo‘llanilgan. Amir Temur tomonidan quyidagi tizim ishlab chiqilgan: sug‘orilmaydigan yangi yerlarga ekin ekib, u yerlarni ekishga moslashtirgan dehqonga birinchi yili olgan daromadini soliqlardan to‘liq ozod qilingan, ikkinchi yili o‘zi qancha to‘lay olsa, shunchasini to‘lagan, uchinchi yildan boshlab esa umumiy belgilangan tartibda soliq to‘lay boshlagan. O‘zbekistonda soliq siyosatini ishlab chiqishda mustaqillikning ilk yillaridanoq Prezident Islom Karimovning: «Biz mehnatkashlarni ijtimoiy 1 Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ. Ⱥ. ɀɚԟɨɧ ɦɨɥɢɹɜɢɣ-ɢԕɬɢɫɨɞɢɣ ɢɧԕɢɪɨɡɢ, ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ ɲɚɪɨɢɬɢɞɚ ɭɧɢ ɛɚɪɬɚɪɚɮ ɷɬɢɲɧɢɧɝ ɣʆɥɥɚɪɢ ɜɚ ɱɨɪɚɥɚɪɢ. – Ɍ.: «ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ», 2009. – Ȼ. 47. 442 himoya qilish yo‘li bilan bozor iqtisodiyotiga kirib boramiz», – degan ko‘rsatmasiga qat’iy amal qilindi. 1 Imtiyozlarni belgilash bilan hukumat davlat rivojlanishi nuqtai nazaridan lozim bo‘lgan ishlab chiqarish va ustuvor yo‘nalishdagi tarmoqlarni belgilab beradi. Ammo, bir tarmoq ichida individual korxona yoki tashkilotga imtiyoz berish esa bozor munosabatlari va soliq siyosatiga qarama-qarshidir. Imtiyoz berishning bunday usuli soliq to‘lashning majburiyligi tushunchasiga teskari bo‘lib, soliq tizimining yemirilishiga olib keladi. Soliqlarni har xil belgisiga qarab bir necha xil ko‘rinishda tasniflash mumkin. Soliqqa tortish obyektining to‘lovchi bilan davlatning o‘zaro munosabatlariga qarab bevosita va bilvosita soliqlarga bo‘linadi. Bulardan birinchisi, moddiy boylikni sotib olish va to‘plash jarayonida undirilsa, ikkinchisi – uni sarf qilish jarayonida undiriladi. Bevosita soliqlar jismoniy va yuridik shaxslarning daromadlaridan undirilsa, bilvosita soliqlar esa soliq tizimining bo‘g‘iniga ko‘chirilgan bo‘lib, unda soliq yuki oxirgi foydalanuvchiga – xaridorga ko‘chirilgan. Download 2.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling