Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

4. Davlatning kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish
siyosatini qo‘llab-quvvatlash va himoya qilishda ichki 
 ishlar idoralari xodimlarining roli 
4.1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning davlat
tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi 
Tadbirkorlik o‘z-o‘zidan, davlat ishtirokisiz, uning yordamisiz rivoj 
topmaydi. Davlat soliqlar, subsidiyalar, eksport imtiyozlari, o‘zining 
axborot xizmatlari orqali, shuningdek, o‘z hisobidan bepul umumiy ta’lim 
berish orqali tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlaydi. Darhaqiqat, kichik biznes 
va xususiy tadbirkorlikning asosiy xususiyatlaridan biri iqtisodiyotning 
ushbu sohasi doimo davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishiga ehtiyoj-
mand ekanligidir. Davlat moddiy-texnik, informatsion, texnologik, 
maslahat, marketing, ta’lim xizmati, moliyaviy ta’minot va boshqa 
yo‘nalishlardagi tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlaydi va tartibga soladi. 
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish nafaqat davlat va 

---

 188
jamiyat taraqqiyotida, balki har bir insonning yuksalib borayotgan hayotiy 
ehtiyojlarini qondirishda muhim ahamiyatga ega, ya’ni xizmat ko‘rsatish, 
chakana savdo, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish kabi sohalarda 
ushbu faoliyat yaqqol namoyon bo‘ladi. 
Demokratik bozor islohotlarini va iqtisodiyotni liberallashtirishni 
yanada chuqurlashtirish jarayonlarida tadbirkorning banklar bilan 
aloqalarida iqtisodiy erkinligi ta’minlanishiga katta e’tibor berilmoqda. 
Tadbirkorning o‘zi tanlagan bankda o‘z hisob varag‘i (schoti)ni ochishi, 
o‘z pul mablag‘larini o‘z bilganicha qonuniy sarflashi, mablag‘ini naqd 
pul qilib yoki naqd pulsiz schotdan schotga ko‘chirib olishiga imkoniyat 
yaratilmoqda. Tadbirkor qonuniy faoliyat bilan shug‘ullanganda, uning 
moliyaviy ishlariga hech kim aralashishga haqli emas. Mamlakatimizda 
tadbirkorlarning budjet bilan ham erkin aloqada bo‘lishiga keng 
imkoniyatlar yaratilmoqda. Belgilangan soliq summasini budjetga 
to‘laydi, budjetdan tegadigan pulni o‘zi o‘zlashtiradi. 
Keyingi-yillarda tadbirkorlik subyektlarini «bir darcha» orqali tezlik 
bilan davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tizimi hamda bir necha turdagi 
soliqlarni to‘lash o‘rniga kichik biznesni yagona soliq to‘lovi shaklidagi 
soddalashtirilgan soliqqa tortish tizimi joriy etildi. Bunda kichik firmalar 
va korxonalar uchun yagona soliq to‘lovi stavkalari 2005-yilda 13 foiz, 
2008-yilda 10 foizdan 8 foizgacha, 2009-yildan boshlab esa 7 foizgacha 
pasaytirilgan bo‘lsa, 2011-yilda 6 foizga, 2012-yilda 5 foizga tushirildi. 
Xalq amaliy san’ati va oilaviy biznes obyektlari esa umuman soliqqa 
tortilmaydi yoki eng kam stavka bo‘yicha soliqqa tortiladi. Davlat soliq 
qo‘mitasidan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu tadbirlar natijasida 
2011-yilda tadbirkorlar ixtiyorida 58 milliard so‘m mablag‘ qoldirildi. Bu 
ularning yangi istiqbolli loyihalarni amalga oshirishlari uchun xizmat 
qiladi, deganidir. Yangidan tashkil etilayotgan kichik va xususiy 
korxonalarni qo‘llab-quvvatlash uchun imtiyozli kreditlash tizimi 
yaratildi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyalashtirish 
bo‘yicha ixtisoslashtirilgan «Mikrokreditbank» tashkil etildi. Shu o‘rinda 
alohida qayd etish kerakki, hatto jahon moliyaviy inqirozi sharoitida ham 
yalpi ichki mahsulotda soliq yukini yengillashtirish O‘zbekistondagi soliq 
siyosatining muhim jihatidir. 
Tadbirkorlik yuridik jihatdan qayd etiladi, uning shart-sharoiti, 
qonun-qoidalari, haq-huquqini belgilovchi, davlat va jamoatchilik 
tomonidan himoya qilinishi va kafolatlanishini ta’minlovchi qonunlar, 
farmon va qarorlar amalga kiritilgan. O‘zbekiston Respublikasining 2012-
yil 2-mayda qabul qilingan yangi tahrirdagi «Tadbirkorlik faoliyati 

---

 189
erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonunida tadbirkorlarga o‘z mol-
mulkidan foydalanish erkinligi, mahsulotlarni taqsimlash mustaqilligi, 
huquqiy tenglik, ixtiyoriy ishga yollash, cheklanmagan qonuniy daromad 
olish imkoni kafolatlanadi. 2011-yilning «Kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik-yili» deb e’lon qilinishi zamirida jamiyatimiz ko‘zlagan 
maqsad inobatga olingan edi. U ham bo‘lsa, dunyoning demokratik 
taraqqiy topgan mamlakatlari qatoridan o‘rin egallashdir. 
Respublikamizda so‘nggi-yillarda kichik biznesning roli va 
ahamiyatini inobatga olgan holda, uni qo‘llab-quvvatlash va yanada 
rivojlantirishni rag‘batlantirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar izchillik 
bilan amalga oshirib borilmoqda, bular mamlakatimizda 2009–2012-
yillarga mo‘ljallangan Inqirozga qarshi dastur hamda «Barkamol 
avlod» yili davlat dasturi talablari asosida 2009-yil 15-mayda 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik faoliyatini yanada 
qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 1112-
qarori hamda 2010-yil 28-iyuldagi «Ta’lim muassasalarining 
bitiruvchilarini tadbirkorlik faoliyatiga jalb etish borasidagi qo‘shimcha 
chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 4232-farmoni, shuningdek, O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil 10-iyundagi «Tadbirkor-
lik faoliyatini amalga oshirishda ruxsatnomalar olish tartibotlarini 
takomillashtirish va soddalashtirish to‘g‘risida»gi 158-sonli hamda 2009-
yil 29-iyuldagi «Oilaviy tadbirkorlikni hamda hunarmandchilik faoliyatini 
rivojlantirish va kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 216-sonli 
qarorlaridir. 
Prezident Islom Karimovning Oliy Majlis palatalarining 2010-yil 12-
noyabrda bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi «Mamlakatimizda demok-