Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc
Download 2.93 Mb. Pdf ko'rish
|
Qobilov Sh Iqtisodiyot nazariyasi darslik 2013
|
Kapitalistik nazariya – klassik siyosiy iqtisodni, xususiy
mulkchilikni o‘ta mutlaqlashtirish, iloji boricha ko‘proq foyda olish maqsadida iqtisodiyotning o‘zini o‘zi tartibga solishi g‘oyalariga asoslangan nazariya. Sotsialistik nazariya – marksizm g‘oyalarini targ‘ib qilib, mulkni yoppasiga davlat ixtiyoriga olish, resurslarni markazlashtirilgan tarzda ma’muriy-buyruqbozlik, rejalashtirish asosida boshqarish va taqsimlash yo‘li bilan ijtimoiy adolatni qaror toptirish va xalq farovonligini oshirish muammolarini hal qilishga urinib kelgan nazariya. Atoqli vatandoshimiz, ma’rifatparvar Abdulla Avloniyning yozishi- cha: «Iqtisod deb, pul va mol kabi ne’matlarning qadrini bilmoqqa aytilur. Mol qadrini biluvchi kishilar o‘rinsiz yerga bir tiyin sarf qilmas, o‘rni kelganda, so‘mni ayamas » 1 . Iqtisodiyot nazariyasi predmetini o‘rganishdagi eng muhim bosqich – nazariyani iqtisodiy siyosat bilan bog‘lashdir. Nazariya iqtisodiyotga qanday tendensiyalar xos bo‘lishini, uning qanday omillar ta’sirida rivojlanishini, unda qanday o‘zgarishlar bo‘lishini bashorat eta oladi. Shu sababli nazariyani iqtisodiy siyosatning ilmiy asosi, deb aytish mumkin. Siyosat deganda nafaqat davlatning umummilliy, umumjamiyat miqyosidagi siyosatini, balki ayrim korxona, firmaning amaliyoti dasturini, uning qanday xatti-harakatga qo‘l urishini ham tushunmoq zarur. Davlatimiz rahbari Islom Karimovning: «Siyosat – iqtisodiyotning mujassam ifodasi ekanligi haqidagi qoida hozir har qachongidan ham dolzarb bo‘lib qoldi», – degan fikri bu boradagi masalani yanada oydinlashtiradi. Iqtisodiyot ijtimoiy hayotning bir qismi bo‘lib, uning bevosita ta’siri ostida bo‘ladi. Mamlakatimizda bozor iqtisodiyotiga o‘tish davri qiyinchiliklarini bartaraf etish konsepsiyasining poydevorini «Iqtisodiyot siyosatdan ustun bo‘lishi kerak» degan mashhur qoida tashkil etadi. Nazariya iqtisodni sof holda emas, balki siyosiy, psixologik, axloqiy, milliy-demografik omillarning ta’sirini inobatga olgan holda o‘rganadi. Iqtisod har doim siyosatga nisbatan birlamchi bo‘ladi. Davlatimiz rahbari Islom Karimovning tashabbusi bilan to‘g‘ri tanlangan siyosat iqtisodga ijobiy ta’sir o‘tkazdi. Vaholanki, noto‘g‘ri yuritilgan siyosat esa unga salbiy ta’sir o‘tkazishi mumkin (Bu 2008-yilda boshlangan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozida namoyon bo‘ldi). 1 Ⱥɜɥɨɧɢɣ Ⱥ. Ɍɭɪɤɢɣ ɝɭɥɢɫɬɨɧ ɺɯɭɞ ɚɯɥɨԕ. – Ɍ., 1992. – Ȼ. 33. 24 Iqtisodiy nazariya iqtisodiyotning rivojlanish qonun-qoidalarini o‘rgatar ekan, ularga tayanib taraqqiyotning asosiy yo‘nalishlarini yoritib beradi, shu ma’noda u siyosatning ilmiy asosi bo‘ladi. Iqtisodiyotni mafkuradan xoli etish yo‘llari: jamiyatning barcha bo‘g‘inlarida (oddiy ishchi, mehnatkashdan vazirgacha, ishbilarmondan tortib olimgacha) yangi tipdagi iqtisodiy tafakkurni shakllantirish; ishlab chiqarishning bozor mexanizmini yaratish, boshqarishning eski tizimini tugatib, zamonaviy boshqarish tizimini tashkil etish; mulkchilikning turli shakllarini tashkil etish; ochiq raqobatga chidamli, jahon iqtisodiyotiga kira oladigan iqtisodiyotni yaratish; yangi zamonaviy iqtisodchilar, ishbilarmonlar, tadbirkorlar guruhini vujudga keltirish, ularga barcha imkoniyatlar yaratib berish; iqtisodiy fanlarni mafkuraviy qoidalar, aqidalar, subyektivizm va volyutarizmdan xalos etish. Rivojlanayotgan davlatlar «muqobil rivojlanish» nazariyalarining turli konsepsiyalari: Download 2.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|