Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

«Asosiy ehtiyojlar» konsepsiyasi – aholining eng kam tirikchilik 
ehtiyojini kafolatli ta’minlash va ish bilan band qilish muammolarini hal 
qilishga qaratilgan; 
«Maqbul yoki tegishli texnologiya» konsepsiyasi – aholi 
bandligini ta’minlaydigan va mahalliy xom ashyoni, avvalo qishloq 
xo‘jalik xom ashyosini qayta ishlashga qaratilgan sermehnat tex-
nologiyani rivojlantirish zarurligiga qaratilgan; 
«O‘z kuchiga jamoa bo‘lib tayanish» konsepsiyasi – mavjud 
zaxiralardan to‘liqroq foydalanishga va ularning rivojlanishiga hamda 
rivojlanayotgan mamlakatning taraqqiy etgan mamlakatlarga qaramligini 
kamaytirish maqsadida ular o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga 
qaratilgan; 
«Yangi xalqaro iqtisodiy tartib» konsepsiyasi – xalqaro 
munosabatlarda tenglik va adolat qoidalariga asoslangan hamda barcha 
mamlakatlarning manfaatlarini nazarda tutuvchi aloqalar yangi iqtisodiy 
tartibning mazmunini tashkil etadi.
4. Iqtisodiy kategoriyalar va qonunlar 
Iqtisodiy kategoriyalar iqtisodni o‘rganishda qo‘llanadigan nazariy 
tushunchalar bo‘lib, real iqtisodiy voqelikning ilmiy in’ikosi, ifoda 
etilishidir. 

---

 25
Iqtisodiy kategoriyalar quyidagi turlarga bo‘linadi:
umumiqtisodiy kategoriyalar – iqtisodiy taraqqiyotning hamma 
bosqichlariga xos bo‘lgan, lekin ijtimoiy-iqtisodiy tizimga aloqasi 
bo‘lmagan umuminsoniy kategoriyalarni ifodalovchi kategoriyalardir: 
ishlab chiqarish omili, mulk, mehnat jarayoni, mahsulot, ish vaqti, mehnat 
taqsimoti, ehtiyoj, ishlab chiqarish, ayirboshlash, iste’mol, iqtisodiy 
manfaat, mehnat unumdorligi, samaradorlik kategoriyalari; 
formatsion maxsus kategoriyalar – iqtisodiy taraqqiyotning 
tarixiy muayyan bosqichiga xos bo‘lgan, ijtimoiy-iqtisodiy tizimning 
tabiatiga aloqador o‘tkinchi munosabatlarni ifodalovchi maxsus 
kategoriyalardir. Bular: ekspluatatsiya, renta, ekspansiya, ortiqcha aholi, 
qashshoqlanish, monopoliya, monopsoniya, oligopoliya kategoriyalari;