Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Nooziq-ovqat mahsulotlari iste’moli. 1990-yili respublikamizda 
nooziq-ovqat mahsulotlarining iste’mol bozorida o‘ta taqchillik vujudga 
keldi. Aholining sifatli kiyim-bosh, poyafzal, uzoq muddat foydalanishga 
mo‘ljallangan tovarlarni xarid qilish imkoniyatlari cheklangan edi. 
Odamlarga mebel, gilam, muzlatgich, televizor va yengil avtomobillarni 
sotish ko‘pincha korxonalar orqali oldindan tuzilgan ro‘yxatlar asosida 
amalga oshirilar, bunday tovarlarni xarid qilish uchun esa bir necha yillab 
navbat ɤɭɬɢɲɝɚ to‘g‘ri kelar edi. Barcha turdagi nooziq-ovqat 
mahsulotlarining qariyb 88 foizi chakana savdo tarmoqlarida katta 
uzilishlar bilan sotilardi. Ko‘plab taqchil mahsulotlar qonunga xilof 
ravishda ustiga qo‘shimcha narx qo‘yib sotilardi. 
Aholi ehtiyojlarini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan nooziq-ovqat 
mahsulotlarning katta qismi respublikamizda ishlab chiqarilmas, balki 
chetdan keltirilar edi. Jumladan, televizorlar, kir yuvish mashinalari, 
gazmollarning qariyb 40 foizi, barcha turdagi oyoq kiyim va boshqa 
shunga o‘xshash mahsulotlarning 30 foizi chetdan olib kelinardi. 
Mustaqillik yillarida yurtimizda iste’mol mahsulotlari ishlab 
chiqarishning ancha faol o‘sishi asosan 2000-yildan so‘ng, 
mamlakatimizda ularni ishlab chiqarishni rag‘batlantiradigan shart-
sharoitlar bosqichma-bosqich yaratila boshlangandan keyin kuzatildi. 
Hozirgi vaqtda mamlakatimiz sanoati aholining sifatli mebel, gilam 
mahsulotlari, yengil avtomobillarga bo‘lgan ehtiyojini to‘liq ta’minlay 
oladi. Mamlakatimizda televizorlar, konditsionerlar va ekologik xavfsiz 
muzlatkichlar ishlab chiqarish hajmi sezilarli darajada o‘sdi. Trikotaj 
mahsulotlari, oyoq kiyimlar tayyorlash va yengil sanoatning boshqa 

---

 542
tarmoqlarida ham ishlab chiqarish yuqori sur’atlar bilan rivojlanib 
bormoqda. 
Agar 2000-yilga qadar o‘tish davrining obyektiv shart-sharoitlari 
tufayli aholining asosiy nooziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talabi va 
ta’minoti pasaygan bo‘lsa, so‘nggi o‘n yillikda bu boradagi 
ko‘rsatkichlarda barqaror o‘sish tendensiyasi kuzatilmoqda. Bu jarayonda 
uy xo‘jaliklari eskirgan va noqulay maishiy va elektrotexnika 
buyumlaridan voz kechib, yangi, zamonaviy, sifat jihatdan eski 
buyumlardan keskin farq qiladigan mahsulotlarni tez sotib olmoqda. 
Qayd etilgan davrda mutlaqo yangi mahsulotlar paydo bo‘ldi. Bugun 
ularni xonadon egalari katta qiziqish bilan sotib olmoqda: raqamli 
televizor va fotoapparatlar, sun’iy yo‘ldosh antennalari va mobil 
telefonlar, DVD pleyerlar, kompyuter va unga qo‘shimcha qurilmalar, 
noutbuklar va boshqa elektron texnikalar, qurilish materiallarining yangi 
turlari, qadoqlash buyumlari va boshqa ro‘zg‘or ashyolari shular 
jumlasidan. Shunisi e’tiborliki, xonadonlarning zamonaviy maishiy va 
elektrotexnika bilan ta’minlanish sur’atlari yurtimizning barcha 
hududlarida bir maromda, mutanosib tarzda o‘sib bormoqda. 
Aholining xarid qobiliyati, ya’ni uning oylik maosh va pensiya 
hisobidan eng zarur iste’mol mahsulotlarini sotib olish va xizmatlardan 
foydalanish imkoniyatlari aholining iste’mol tovarlariga bo‘lgan talab va 
ehtiyojlarining ta’minlanishi sezilarli darajada yaxshilanib borayotganini 
aks ettiradi. O‘rtacha oylik maosh xarid qobiliyatining o‘sish dinamikasi, 
minimal iste’mol savati bilan qiyoslanganda, hozirgi paytda 7,2 barobar 
oshdi.