Microsoft Word Ma'naviy axloqiy tarbiya-mq doc

ОТА-ОНА ҚАЛБИ-ОЛИЖАНОБ ҲАКАМ 
Суҳбатнинг қисқача мазмунини келтирамиз. Ўқитувчи кириш 
суҳбатида: 
- Ота-она ҳақида қанчалик гапирсак, қанчалик куйиб-пишсак ҳам, кам. 
Кайковус ҳам “Қобуснома”нинг алоҳида бир бобини “Ота-она ҳаққини билмак 
зикрида” деб номлади. Бу бобда муаллиф ёшларни ота-онанинг ҳурматини 
бажо келтиришга чақиради. Ота-она ўз фарзанди учун ўлимга ҳам розилигини 
таъкидлайди. Айни замонда, ота-онанинг кўнглини ранжитмасликка, уларни 
ҳурмат қилишга ва ширин сўзлар билан муносабатда бўлишга ундайди. 
Кайковус ёшларни ўз ота-оналарини ҳурмат қилишга чақириш билан 
бирга ота-оналарни ҳам болаларига яхши тарбия бериш, Ватанига муносиб 
фарзандлар сифатида тарбялашга ундайди. Айни замонда, муаллиф ота-онани 
ҳурмат қилишни фарзанднинг ақллилиги, доно ва билимли, ўқимишли бўлиши 
билан боғлайди ҳамда “Ҳар бир фарзанд-ки, оқил ва доно бўлса, ота-онага 
меҳр-мухаббатни адо этмакдан бош тортмагай”, дейди. Шу билан бирга, 
Кайковус ота-онани ҳурмат қилиш масаласига маънавий эътиқод ва 
инсонпарварлик нуқтаи назаридан қарайди. Шу боис ҳам: “Сен ота-онанинг 
ҳақига дин нуқтаи назаридан риоя қилмасанг ҳам, ақл юзасидан, мурувват 
юзасидан риоя қил”, деб уқтиради. 
Кайковус юқори табақадан келиб чиққанлиги туфайли ота-она ҳурматини 
мерос билан боғлайди. Аммо, у мерос олиш умидида ота-оналарни 
ранжитганларни кескин қоралайди. Маълумки, Кайковус яшаб ижод этган 
даврларда тож-тахт мерос ҳисобланиб, авлоддан-авлодга ўтар эди. Салтанатни 
эгаллаш мақсадида фарзандлар, шаҳзодалар ўз ота-оналарига ҳурматсизлик 
қилишар, ҳатто ўз ота-оналарини қатл этган ҳоллар ҳам содир бўларди. Бу 
воқеаларга Кайковус алоҳида диққат қилади. Шунинг учун у “мерос олмоқ 
ҳирси билан ота-онанг ўлимини тиламагил”, дейди. (52) 
Шунингдек, Кайковус ота-онанинг ҳақини билмак хусусида ғоят муҳим 
бир фикрни баён қилади. Яъни, у ўзбек ва тожик ҳалқининг энг доно 
мақолаларидан бири ҳисобланган “Нима эксанг, шуни ўрасан” ҳикматини 
қўллаб, жуда ажойиб ва намунали маслаҳатлар беради. Унинг ҳикматларини 
ўқиган ҳар бир киши беихтиёр ўзи ҳақида, ўзининг атрофидаги инсонларга 
нисбатан муносабати ҳақида ўйланиб қолади ва шубҳасизки, кейинги ҳаёти 
хусусида ҳам фикр юритади, чунки ўзи ота-онага нима кўрсатган бўлса, унга 
ҳам фарзандларидан шу қайтади, деган хулоса бежиз айтилмагандир. 

---

43 
Инсоният тарихида ота-она мадҳини куйламаган ким бор? 
Дарҳақиқат, Қуръони Карим, Ҳадиси Шарифларда ҳам ота-онага меҳр-
мухаббат алоҳида таъкидланган. 
“Бир одам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи вассалламнинг олдиларига 
келиб: “Ё Расулуллоҳ, менинг яхши муомала қилимоғимга ким хақлироқдир?”-
деб суради. Жаноби расулуллоҳ: “Онанг!”-деб айтдилар. У: “Яна ким?”-деди. 
Жаноби Расулулллоҳ бу сафар ҳам: “Онанг!”-дедилар. У: “Яна ким?”-деди. 
Жаноби Расулуллоҳ бу сафар: “Отанг”, -деб жавоб қилдилар”. 
Ўқитувчи суҳбатда Самандар Воҳидовнинг “Онадир, она” шеърини ўқиб 
таҳлил қилади. 
- Сендан юксак нима бор, юлдуз? 
- Оналар меҳри. 
- Сендан кескир нима бор, олмос? 
- Оналар қаҳри. 
- Қайдан олдинг оташни, Қуёш? 
- Она қалбидан. 
- Пўлат, қайдан сенда зўр бардош? 
- Она сабридан. 
- Сенми, кўклам, ҳаётбахш фасл? 
- Йўқ, она изи. 
- Сенми, тотли, шифобахш асал? 
- Йўқ, она суви. 
- Денгиз, недир кенгликда танҳо? 
- Она оғуши. 
- Сендан шаффоф не, тонгги зиё? 
- Она боқиши. 
Яратувчи сенми, табиат? (53) 
- Йўқ, йўқ, оналар. 
- Бахт берувчи сенмисан, ҳаёт? 
- Йўқ, йўқ, оналар! 
Ҳақиқатан ҳам, жаҳоннинг бутун ғурури оналардан. Қуёшсиз гуллар 
очилмайди. Севгисиз бахт йўқ. Аёлсиз мухаббат йўқ. Онасиз шоир ҳам, 
қаҳрамон ҳам бўлмайди. Келинглар, болажонлар, меҳри чексиз, бутун дунёни 
кўкрак сути билан боққан аёлни-Онани шарафлайлик! Отажонларимизни 
севайлик!