Microsoft Word Маруза матн Тупрок-усимлик Zionet22


Birlamchi va ikkilamchi minyerallar


Download 1.57 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/68
Sana23.12.2022
Hajmi1.57 Mb.
#1045093
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   68
Bog'liq
859c2567a66b9c9a890d4c3b3f287fe5 TUPROQSHUNOSLIK VA O‘SIMLIKSHUNOSLIK ASOSLARI

Birlamchi va ikkilamchi minyerallar 
Tuproqning asosiy kismini kattik faza ya’ni minyerallar tashkil etadi va juda ko‘p xildagi 
minyerallar uchraydi. Kelib chiqishiga ko‘ra bu minyerallar birlamchi va ikkilamchi 
minyerallarga bo‘linadi.


16
Birlamchi minyerallar - magmatik va metamorfik jinslarning fizik (mexanik) nurashi 
natijasida kiyoviy jihatdan o‘zgarmagan tuproqlarda to‘planadigan g‘ovak xoldagi 
menyerallarga aytiladi.
Birlamchi minyerallar asosan yirik 0,001 mm dan katta zarrachalarda to‘plangan bo‘ladi. 
Tuproq ona jinslari va tuproqga ko‘pincha mexanik jihatdan mustaxkam, kimyoviy nurashga 
chidamli bo‘lgan kvars (SiO
2
) 40-60 % qumli tuproqlarda esa 90 %.gacha uchraydi.
Alyumoselikatlarga dala shpati, selyudalar kiradi. 
Umuman olganda birlamchi minyerallarga, olivin, kvars, dala shpati, shox aldamasi, 
ortoklaz, plagioklaz, amfibol, piroksin, mustkovit, mikroklin, epidot, avgit apatit
labrador,anortit, granat, albit, sirkon, turmalin, rutil va xokazolar misol bo‘ladi. 
Birlamchi minyerallar, kristallografik tuzilishi va kristallokimyoviy tarkibga binoan, 
emrilishiga bordoshliligi, ya’ni turg‘unligi bilan ajralib turadi.
Eng turg‘un minyerallar: kvars, anataz, granat, ilmenit, magnetit, muskavit, turmalin, rutil, 
sirkon va xokozo. 
Turg‘unmas minyerallar: qatoriga olivin, avgit, rombik piroksen, plagioklazlar, apatit, 
anortit, shox aldamchisi kiradi. Dala shpati, slyuda, karbonatlar esa tez emriladigan minyerallar 
guruhiga kiritilgan.
Birlamchi minyerallar tuproq va uni paydo kiluvchi yotkiziqlarning fizika-mexanik 
xossalarida juda passiv ishtirok etadi. 
Birlamchi minyerallar kimyoviy va fizikaviy jihatdan o‘zgarib boradi. Ularning nurashida 
turli mikroorganizmlar ishtirok etadi. Birlamchi minyerallarning o‘zgarishidan ikkilamchi 

Download 1.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling