Microsoft Word Материал резина lotin

Gazlarni qayta ishlash jarayoni. Ilk bor gazlardan 1930 yildan boshlab 
foydalanila boshlagan. Odatda ular tabiiy gaz, yo‘ldosh gaz va gaz kondensatiga 
bo‘linadi. Tabiiy gazning asosiy qismi metan hisoblanib konning joylashishiga 
qarab 70-90% gacha bo‘ladi. Metandan tashqari etan, propan, butan, azot, CO
2
, 
H
2
S va inert gazlar (geliy va argon)lar bo‘ladi. Tabiiy gazni qayta ishlash natijasida 
asosan mineral o‘g‘itlar, plastmassalar uchun monomerlar, sintetik kauchuk, tola, 
organik sintez uchun xomashyolar va spirtlar olinadi. Uning eng qimmat 
xomashyosi bu etan, propan va butan hisoblanadi. Ulardan turli poliolefinlar ishlab 
chiqarish imkoniyatini bor. 
Yo‘ldosh gazning asosiy qismi tabiiy gazga o‘xshash bo‘lib, faqat ular neft 
mahsulotlarini qazib chiqarish natijasida hosil bo‘ladi. Gaz kondensatning asosiy 
qismi propan, butan va pentan hisoblanadi. Barcha turdagi gazlar piroliz jarayoni 
yordamida qayta ishlanadi. 
Gaz va ko‘mirni qayta ishlanganda qo‘yidagi reaksiya mexanizi asosida 
mahsulotlar hosil bo‘ladi: 

---

11 
Reaksiya natijasida metan gazi va CO
+
, N
2
(sintez gaz) ham hosil bo‘ladi va 
ular boshqa mahsulotlar (CO, N
2
va yarimkokslash mahsulotlari) olishda 
qo‘llaniladi. 
 
Monomerlar ishlab chiqarishni xomashyo bilan ta’minlash muhim 
ahamiyatli muammolardir. Neft tanqisligi xisobiga, yoqilg‘i balansidagi 
unumsizligini kamayishi neft va neft kimyosi sintezi ehtiyojlari uchun sarfini 
oshirishga olib kelmoqda. Bu ulushning miqdori barcha chiqarib olinayotgan neftni 
20%-dan ortishi prognoz qilinmoqda. Xususan, C
4
-C
5
uglevodorodlarni barcha 
resurslarni izlab topish va ulardan to‘la foydalanish Respublikamizda sintetik 
kauchuk ishlab chiqarishni yo‘lgan qo‘yish imkonini beradi. Bu resurslarga gaz 
kondensatlari, tabiiy gazlardan ajratib olingan benzin fraksiyasi, neftdan ajratib 
olingan C
4
-C
5
fraksiyalar kiradi. Bitta xomashyo manbaiga asoslangan neft 
kimyosi kompleksini prinsipial sxemasi quyidagicha bo‘lishi mumkin. 

---

12