Microsoft Word Меҳнат лотинда о м doc O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi
Download 0.75 Mb.
|
Microsoft Word ÐÐµÒ³Ð½Ð°Ñ Ð»Ð¾Ñинда о м doc-www.fayllar.org
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yosh Ish staji (yil hisobida)
|
2-§. Pensiya ta’minoti
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi 1998-yil 3-sentabr qonunida nazarda tutilgan tartibda davlat tomonidan pensiya bilan 179
a’zolariga beriladigan pensiyalar yuqoridagi qonunga muvofiq ravishda tayinlanadi. Ushbu qonun bilan davlat pensiyalarining kuyidagi turlari belgilanadi: – yoshga doir; – nogironlik; – boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi. Yoshga doir pensiya olish huquqi sug‘urta qilingan xodimlarga umumiy asoslarda: – erkaklar 60 yoshga to‘lganlarida va ish stajlari kamida 25 yil bo‘lgan taqdirda; – ayollar 55 yoshga to‘lganlarida va ish stajlari kamida 20 yil bo‘lganda tayinlanadi. Pensiya sug‘urta qilingan xodimlarning ayrim toifalariga pensiya yoshi kam bo‘lganda, tegishli hollarda esa, mehnat staji kam bo‘lganda ham tayinlanadi. Sug‘urta qilingan xodimlarga nogironlik pensiyasi mehnatda mayib bo‘lganda yoki kasb kasalliklariga chalinganda, shuningdek umumiy kasalliklar tufayli mehnat qobiliyati yo‘qotilganda tayinlanadi. Ish bilan bog‘liq bo‘lmagan jarohatlar tufayli mehnat qobiliyati yo‘qotilganda ham umumiy kasalliklar singari nogironlik pensiyasi tayinlanadi. Mehnatda mayib bo‘lish yoki kasb kasalliklari tufayli xodimlarga mehnat stajidan qat’i nazar, nogironlik pensiyasi tayinlanadi. Nogironlik boshqa sabablar tufayli kelib chiqqanda, tegishli umumiy mehnat stajiga ega bo‘lganda tayinlanadi, bunday mehnat stajining muddati sug‘urta qilingan xodimning nogironlik ro‘y bergan vaqtdagi yoshiga bog‘liq bo‘ladi. Yosh Ish staji (yil hisobida) 23 yoshga qadar 2 23 yoshdan 26 yoshga qadar 3 26 yoshdan 31 yoshga qadar 5 31 yoshdan 36 yoshga qadar 7 36 yoshdan 41 yoshga qadar 9 41 yoshdan 46 yoshga qadar 11 46 yoshdan 51 yoshga qadar 14 51 yoshdan 56 yoshga qadar 17 56 yosh va undan oshganda 20 180
ishlash to‘xtatilganidan keyin nogiron bo‘lib qolgan fuqarolarga ish stajidan qat’i nazar pensiya tayinlanadi. Boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi mehnatda mayib bo‘lishi yoki kasb kasalligi tufayli vafot etgan boquvchining mehnat faoliyati muddatidan qat’i nazar uning mehnatga qobiliyatsiz oila a’zolariga tayinlanadi. Agar xodim boshqa sabablar tufayli vafot etgan bo‘lsa, shunga muvofiq keladigan umumiy mehnat stajiga qarab pensiya tayinlanadi, bunday mehnat stajining muddati sug‘urta qilingan xodimning vafot etgan kuniga qadar bo‘lgan yoshiga bog‘liq bo‘ladi. Oilaning pensiya olish huquqiga ega bo‘lgan barcha a’zolariga bitta umumiy pensiya tayinlanadi. Oila a’zosining talabi bilan uning pensiyadagi ulushi ajratilib, alohida to‘lanadi. Bir vaqtning o‘zida turli pensiyalarni (qarilik, nogironlik va shular kabi) olish huquqiga yoki turli organlardan pensiya olish huquqiga ega bo‘lgan shaxslarga ularning tanlashiga ko‘ra bitta pensiya tayinlanadi. Davlat pensiyasini olish huquqiga ega bo‘lgan fuqarolar pensiya olish huquqiga ega bo‘lgan paytdan boshlab istagan vaqtlarida pensiya tayinlanishini so‘rab murojaat qilishga haqlidirlar. Fuqaro qarilik yoki nogironlik pensiyasi tayinlanishini so‘rab murojaat qilganda unga ishlayotgan yoki ishlamayotganligidan qat’i nazar, tayinlanadi. Pensiya miqdori ish stajining muddatiga bog‘liq bo‘lib, quyidagilardan tarkib topadi: – pensiyaning tayanch miqdoridan; – ish staji uchun pensiyaning oshirilishidan; – pensiyaga qo‘shiladigan ustama haqlardan. Xodimlar va ularning oila a’zolariga pensiya tayinlanishini iltimos qilib yozilgan ariza xodim oxirgi paytda ishlab turgan korxonaning ma’muriyatiga beriladi. Ma’muriyat esa ariza tushgan vaqtdan boshlab 10 kunlik muddat ichida xodimning mehnat staji, ish haqi to‘g‘risidagi barcha hujjatlarni hamda o‘z tavsiyasini qo‘shib, tuman (shahar) pensiya bo‘limiga taqdim etadi. Qonunga binoan, pensiya tuman (shahar) ijroiya komitetidagi pensiya tayinlash komissiyalari tomonidan tayinlanadi. Pensiyalar tayinlash muddatlari O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi 1993-yil 3- sentabr qonunining 47-moddasida ko‘rsatilgan kundan e’tiboran tayinlanadi. Pensiyalarni qayta hisoblash shartlari quyidagilar: 181
hujjatlarni taqdim etganda; – nogironlik guruhi o‘zgarganda; – boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi oladigan oila a’zolarining soni o‘zgarganda; – eng kam oylik ish haqi miqdorlari o‘zgargan bo‘lsa; – mintaqaviy koeffitsiyent belgilangan yoki uning miqdori o‘zgar- ganda; – daromadlar indeksatsiya qilingan taqdirda amalga oshiriladi. Pensiyalarni pensioner istiqomat qilib turgan joydagi pensiya bo‘limlari to‘laydi. Harbiy xizmatchilar, shuningdek ichki ishlar organlarining boshliq- lar va oddiy xodimlar tarkibida bo‘lgan shaxslar hamda ularning oila a’zolarini pensiya bilan ta’minlash shartlari va tartibi O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Ularga O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi 1993-yil 3-sentabr qonunida nazarda tutilgan asoslarda pensiyalar olish huquqi ham beriladi. Bunda harbiy xizmatchilar, shuningdek ichki ishlar organlarining boshliqlar va oddiy xodimlar tarkibidan bo‘lgan shaxslar pul ta’minotining barcha turlari fuqaro shaxslarning ish haqi singari bir xilda hisobga olinadi. Yuqoridagi qonundan tashqari, bugungi kunda ichki ishlar organlari xodimlari va ularning oila a’zolariga pensiya ta’minoti O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993-yil 8- yanvardagi «O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar organlarida xizmatni o‘tashning muvaqqat Nizomini tasdiqlash to‘g‘risida»gi 16-sonli qarori asosida belgilanadi. Pensiya ta’minotining quyidagi turlari mavjud: a) yoshga doir pensiya (xizmat yili bo‘yicha, ya’ni mehnat staji bo‘yicha); b) nogironlik pensiyasi; d) boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi. Amaldagi qonunlarga binoan, kadrlar bo‘limi 10 kun muddat ichida pensiya tayinlash uchun quyidagi hujjatlarni moliya-rejalashtirish boshqarmasiga (bo‘limiga) taqdim etishi lozim. Mehnat staji bo‘yicha yoshga doir pensiya tayinlashda: a) pensiya tayinlanishi munosabati bilan xizmatdan bo‘shatilgan xodimning arizasi (turar joy manzili, oila a’zolari, ya’ni qaramo- g‘idagilarni ko‘rsatgan holda); 182
d) harbiy tibbiy ko‘rikning kasalligi to‘g‘risida guvohnomasi yoki ma’lumotnomasi. e) ish haqi to‘g‘risidagi ma’lumot. 2) Nogironlik pensiyasini tayinlashda: a) xizmatdan bo‘shatilishi bilan pensiya tayinlanishi kerak bo‘lgan xodimning turar joyi, qaramog‘idagi oila a’zolarining soni ko‘rsatilgan arizasi; b) mehnat stajini tasdiqlovchi hujjat; d) harbiy tibbiy ko‘rikning kasalligi to‘g‘risidagi guvohnomasi yoki ma’lumotnomasi; e) nogironlik sabablari va guruhlari ko‘rsatilgan tibbiy mehnat ekspert komissiyasining ma’lumotnomasi; f) ish haqi to‘g‘risidagi ma’lumot. 3) Boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasini tayinlashda: a) vafot etgan xodimning ota-onasi yoki xotinining pensiya tayinlanishini so‘rab yozgan arizasi; b) vafot etganlik to‘g‘risidagi guvohnomaning asl nusxasi; d) agar xodim o‘z xizmat vazifasini o‘tash paytida vafot etgan bo‘lsa, IIV, IIBning tasdiqlovchi xulosasi; e) vafoti munosabati bilan uning shaxsiy tarkib ro‘yxatidan o‘chirilganligi to‘g‘risidagi buyruqdan ko‘chirma; f) ish haqi to‘g‘risidagi ma’lumot; g) farzandlari yoki ota-onasining tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvoh- nomalarining nusxalari; h) nikohdan o‘tganlik to‘g‘risidagi guvohnomaning nusxasi; i) boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasini olmoqchi bo‘lgan shaxs- larning vafot etgan xodimning qaramog‘ida bo‘lganligini tasdiqlovchi turar joyidan ma’lumotnoma; j) vafot etgan xodimning 16 yoshdan katta bolalari o‘quv yurtida ta’lim olayotganligi to‘g‘risida ma’lumotnoma talab qilinadi. O‘rta, katta va yuqori boshliqlar tarkibiga yoshiga doir yoki nogironlik pensiyalarini tayinlashda bir oylik maosh hajmida bir yo‘la beriladigan nafaqa to‘lanadi. |
