Microsoft Word Меҳнат лотинда о м doc O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi
Download 0.75 Mb.
|
Microsoft Word ÐÐµÒ³Ð½Ð°Ñ Ð»Ð¾Ñинда о м doc-www.fayllar.org
|
Mehnat kodeksi 100-moddasining 2-qism 2-bandiga asosan:
xodimning malakasi yetarli bo‘lmaganligi yoki sog‘lig‘i holatiga ko‘ra bajarayotgan ishiga noloyiq bo‘lib qolishi. MKning 102-moddasiga ko‘ra xodim kamida 2 hafta oldin yozma ravishda ogohlantiriladi. Mehnat kodeksi 100-moddasining 2-qism 3-bandiga asosan: xodimning o‘z mehnat vazifalarini muntazam ravishda buzganligi. MKning 102-moddasiga ko‘ra xodim kamida 3 kun oldin yozma ravishda ogohlantiriladi. Xodimga ta’sir choralari qo‘llanilgan kundan e’tiboran 1 yil mobaynida uning tomonidan takroran intizomga xilof nojo‘ya harakat sodir etilsa, mehnat intizomini muntazam ravishda buzish hisoblanadi. Xodimning mehnat vazifalari Mehnat kodeksining 74-moddasi talablariga asosan tuzilgan yozma shakldagi mehnat shartnomasida belgilanadi. Bundan tashqari, uning mehnat vazifalari Mehnat kodek- sining 174-moddasi talablari asosida tuzilgan va tasdiqlangan ichki meh- nat tartib-qoidalari, jamoa shartnomalari, mansab yo‘riqnomalari hamda muassasada qabul qilingan boshqa lokal hujjatlarda ham belgilanadi. Xodim mehnat shartnomasiga binoan ishga kirishishi kerak bo‘lgan vaqtdan boshlab unga mehnat vazifalari yuklatiladi. Mehnat vazifalarini belgilanishiga qarab, uch guruhga bo‘lish mumkin: a) bevosita qonun hujjatlarida nazarda tutilgan; b) korxonaning lokal hujjatlarida qayd qilingan; d) mehnat shartnomasida shartlashilgan. Birinchi guruhdagi vazifalarning ko‘pchiligi bevosita Mehnat kodeksida qayd qilingan. Masalan, MKning 176-moddasida xodimning umumiy mehnat vazifalari qayd qilinsa, 212-moddasi xodimning mehnatni muhofaza qilish normalari, qoida va yo‘riqnomalarga rioya 91
qismi esa xodimga vaqti-vaqti bilan tibbiy ko‘rikdan o‘tib turish vazifasini yuklaydi va undan bosh tortishni taqiqlaydi. Xodimga mehnat vazifalari boshqa qonunlarga muvofiq ham yuklatilishi mumkin. Masalan, O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonunida ta’kidlanganidek, «… yuksak axloqiy fazilat- larga ega» shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqiga egadirlar. Bu talabga rioya qilmaslik pedagoglarning o‘z mehnat vazifalarini bajarishga doir intizomni buzish sifatida baholanadi. Xodim mehnat vazifalarining ikkinchi guruhi korxonaning lokal hujjatlarida, ichki mehnat tartib-qoidalarida, jamoa shartnomalarida belgilab qo‘yilgan bo‘ladi. Qoidalarga mazkur korxonaning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda xodimlarning qonun hujjatlarida nazarda tutilgan umumiy vazifalariga aniqlik kiritilishi mumkin. Shuningdek, xodimning korxona ichki tartibiga rioya etish bilan bog‘liq qo‘shimcha vazifalar ham belgilanadi. Masalan, quyidagicha: «Uzrli sabablar bilan ishda bo‘lmagan xodim muddatdan kechikmasdan (telefon orqali, xabarchi yuborib, pochta orqali va h.k.) ishga kelmaganlik sababini ma’lum qilib qo‘yishi kerak». Xodimning bu talabni bajar- masligi, hatto ishga kelmaslik sababi uzrli bo‘lsa ham, mehnat vazifa- larini bajarmaslik (qoidalarning kerakli bandiga asosan) hisoblanadi. Mehnat vazifalarining uchinchi guruhi bevosita xodim bilan yozma shaklda tuzilgan mehnat shartnomasida shart qilib belgilab qo‘yiladi. Taraflar mehnat shartnomasida, birinchi navbatda, xodimning muayyan mutaxassislik, malaka yoxud lavozim bo‘yicha ishlashi bilan bog‘liq, shuningdek mazkur xodim tomonidan o‘rindoshlik, xizmat ko‘rsatish hududini kengaytirish, ishlarning hajmini ko‘paytirish, tartibda bajariluvchi ish bo‘yicha qo‘shimcha vazifalarini ko‘rsatadilar. Mehnat vazifalari doirasini belgilash chog‘ida qo‘yidagi ikki zarur talabni yodda tutish muhim: – birinchidan, xodimning lokal hujjatlarga kiritilgan va mehnat shartnomasida shartlashilgan vazifalari uning ahvolini qonun hujjatlarida belgilanganiga nisbatan yomonlashtirib qo‘yishi mumkin emas (MK 5-m.); – ikkinchidan, xodim o‘ziga yuklatilgan vazifalar bilan tanishtirilishi kerak. Shunday qilib, mehnat intizomiga rioya etilishi xodimning qonun hujjatlari, lokal hujjatlar va mehnat shartnomasida unga yuklatilgan mehnat vazifalarini bajarishidir. 92
tanishtirilgan bo‘lishi shart. Agar xodim hujjatlar bilan tanishtirilmagan bo‘lsa, o‘rtada nizo kelib chiqqanda, xodim aybdor bo‘lsa-da, mehnat nizolarini ko‘ruvchi komissiya yoki sud tomonidan ko‘riladigan masala xodimning foydasiga hal bo‘lishi mumkin. Mehnat kodeksining 176-moddasiga binoan xodim o‘z mehnat vazifalarini halol, vijdonan bajarishi, mehnat intizomiga rioya qilishi, ish beruvchining qonuniy farmoyishlarini o‘z vaqtida va aniq bajarishi, texnologiya intizomiga, mehnat muhofazasi, texnika xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasi talablariga to‘liq amal qilishi, ish beruvchining mol- mulkini avaylab-asrashi shart. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan hujjatlar va qonuniy talablarni xodimning aybli tarzda, qonunga zid ravishda buzganligi uning o‘z mehnat vazifalarini bajarmasligi, deb tushuniladi. Buning uchun Mehnat kodeksining 182-moddasi talablarini bajargan holda, xodimdan bir oy muddat ichida tushuntirish xati olinib, ish beruvchi buyruq bilan ushbu kodeksning 181-moddasida belgilangan intizomiy jazo choralarini ko‘rishi mumkin (hayfsan, 30 foiz yoki 50 foiz jarima solish, mehnat shartnomasini bekor qilish). Buyruq xodimga imzo chektirib tanishtiriladi. Xodimga qonunda nazarda tutilmagan intizomiy jazo choralarini qo‘llash taqiqlanadi (qattiq hayfsan, boshqa ishga o‘tkazish va h.k.) va Mehnat kodeksining 5-moddasiga asosan, u haqiqiy hisoblanmaydi. Amaldagi qonunga muvofiq, intizomiy jazoning amal qilish muddati u qo‘llanilgan kundan boshlab bir yil. Agar xodim shu muddat ichida yana intizomiy jazoga tortilmagan bo‘lsa, u intizomiy jazo olmagan hisoblanadi. Mehnat vazifalarini buzganligi uchun xodim intizomiy yoki moddiy javobgarlikka tortilgan yoxud unga nisbatan mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa me’yoriy hujjatlarda nazarda tutilgan ta’sir choralari qo‘llanilgan kundan e’tiboran bir yil mobaynida xodim tomonidan takroran intizomga xilof nojo‘ya harakat sodir qilinishi mehnat vazifalarini muntazam ravishda buzish deb hisoblanadi. Bunday holatda ish beruvchi tomonidan xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasi Mehnat kodeksining 100-moddasi 2-qismining 3-bandiga asoslanib bekor qilinishi mumkin. Albatta, mehnat shartnomasini bekor qilishda Mehnat kodeksining 101-moddasi talablariga to‘liq rioya qilinishi zarur. 93
tomonidan Mehnat kodeksining 181, 182, 183 hamda 101-moddalarining talablari bajarilmasa, qo‘llanilgan intizomiy jazo choralari haqiqiy emas deb hisoblanadi, xodim vazifasidan ozod qilingan bo‘lsa, Mehnat kodeksining 111-moddasiga asosan, vakolatli organlar tomonidan ishga tiklanadi va ushbu kodeksning 275-moddasiga asosan, xodimga majburan bekor yurgan kunlari uchun bir yildan ortiq bo‘lmagan o‘rtacha oylik miqdori hisobidan haq undirib beriladi. Download 0.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|