KITIYLIK ZENON
(Miloddan avvalgi 346-264yillar)
Qadimiy yunon faylasufi Zenon ko‘hna Kiprning to‘qqiz asosiy shaharlaridan biri bo‘lmish Kitiy shahrida tug‘ilib o‘sdi. Uning otasi Mnasey savdogarlik bilan shug‘ullangan. Zenon kiniklardan biri — faylasuf Kratetdan va Megar maktabining namoyandalari Stilpon va Diodordan, keyinroq Aflotunning izdoshi Polemondan tahsil oldi.
Zenon yoqimsiz tashqi qiyofaga ega bo‘lgan. Manbalarda yozilishicha, uning bo‘yni qiyshiq, o‘zi esa o‘ta oriq va novcha bo‘lib, oyoqlari gavdasiga nisbatan yo‘g‘onroq edi. U o‘zining notavon va majruh qiyofasidan doimo uyalib yashagan. Faylasufning sinchkov chehrasi, jiddiy nigohi va ajinlar kesib o‘tgan manglayi har qanday odamning diqqatini tortardi. U doimo xomush qiyofada yurar, chehrasidan achchiq istehzo arimasdi. U doimo odamlardan o‘zini olib qochar, loaqal bir tomondan bo‘lsa-da, odamlardan xoli qolish uchun ko‘chadagi o‘rindiqning ham eng chekka qismiga borib o‘tirardi.
Zenon falsafaning nozik jihatlari haqida o‘zicha tasavvurga ega edi. U Kafisiy ismli naychining imkon boricha qattiqroq ovoz bilan kuy chalishga urinayotgan shogirdi yelkasiga qoqib: «Ezgulik kuchda emas, balki kuch ezgulikdadir», degani haqidagi voqeani so‘zlab berishini xush ko‘rardi.
Zenon alohida bir teran zakovat egasi edi. Uning asarlaridan bizgacha faqat sarlavhalaru qo‘lyozmalar parchalarigina yetib kelgan. U falsafa faniga birinchi bo‘lib «katalepsis» (tushuncha) atamasini olib kirib, olamni ikki asosiy nuqtai nazardan anglash g‘oyasini ishlab chiqdi va ularni quyidagicha atadi:
Bizning hukmimizdagi narsalar.
Hukmimizdan tashqaridagi narsalar.
Zenon falsafiy qarashlarga oydinlik kiritishda noma’lum narsalarni aslida ma’lum, ammo tushunarsiz narsalar vositasida tushuntirish usulidan foydalandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
