Microsoft Word mvmao uzk doc

§арб адабиётларида “структурани такомиллаштириш” ибораси умуман 
қўлланилмайди. Унинг ўрнига: 
• “структурага ўзгартириш” киритиш; 
• струтурани амлмаштириш; 
• структурани танлаш; 
• структурани интеграциялаш каби иборалар ишлатилади. Структурага 
ўзгартириш киритиш ва уни алмаштириш-бу жаҳон амалиётидаги доимий 
жараён бўлиб, ҳар қандай ташкилотда менежер фаолиятини ифодаловчи асосий 
кўрсаткичлардан ҳисобланади. Бундай ўзгаришларнинг бош омили- бу илмий-
техника тараққиёти ва кучли рақобатдир. АҚШ фирмаларида, §арбий Европа ва 
ривожланган Шарқ давлатларида бошқарув структураси ўртача ҳар 3-5 йилда 
алмаштирилиб турилади. 

---

38
Бошқариш структурасини қайта ташкил қилишнинг усуллари, шакиллари ва 
йўллари турли-тумандир 
Амалдаги 
структурани 
соддалаштириш 
усули 
• бошқарув бўғинлари сонини қисқартириш ва 
бошқарувнинг қўйи бўғинига ҳуқуқ ва ваколатни 
кўпроқ бериш (демарказлашув); 
Бундай усул инқилобий усуллар қаторига киради. 20- 
йилларда бу усул машҳур Дженерал Моторс 
корпоратциясида қўлланилган. 
штаблар ёки улардаги ходимлар сонини камайтириш, 
матрицали структурадан
• чизиқли функционал структурага ўтиш; 
• бошқарувчилар сонини ҳар 3-7 кишига битта раҳбар 
эмас, балки 10-12 кишига битта раҳбар тўғри 
келишига эришиш лозим. 
• Яъни бошқарув нормасига интилиш керак. 
Механик тарзда 
ташкил этилган 
структурани кўникма 
ҳосил қилинган 
структура билан 
алмаштириши
• Механик тарзда ташкил этилган структурага 
қуйидаги салбий томонлар хос: 
• горизонтал табақаланишдаги кескинлик; 
• иерархик алоқалардаги қатъийлик; 
• меъёрлаштирилган масъулият; 
• юқори даражадаги расмийятчилик; 
• қарорлар қабул қилинишидаги ўта марказлашув ва 
унда 
кўпчилик 
бошқарувчиларнинг 
қатнашаолмаслиги. 
Бу структурани кўникма ҳосил қилинган, синовдан 
ўтиб ўзини оқлаган структура билан алмаштириш 
маъқулдир. 
Механик тарзда 
ташкил этилган 
структура ичида 
турли шакллардаги 
узвий структурани 
ташкил қилиш. 
Бу деган сўз корхона таркибига; 
• венчур ва инновация, яъни “бизнесга таввакалчилик” 
бўлимлари; 
• бизнес -марказлар; 
• эксперт гуруҳлари; 
• ишчи, бригадалар гуруҳларини ташкил қилишни 
билдиради. 
Венчур ва инновация бўлимларидаги тадбиркорлар 
янги технология учун ўзларининг капиталини ёки 
олган қарз маблағларини таввакал қиладилар. 
“Венчур” 
ибораси 
тадбиркор, 
раҳбар 
ёки 
менежернинг таввакалчиликдаги: 
• уддабиронлиги, эпчиллиги, серҳаракат-лигини; 
• қунтли, матонатлигини; 
• дадиллиги, жасоратлигини; 
• жўшқин, бизнесга берилиб кетишини билдиради. 
•

---

39
Конгломерат, 
модулли ва 
“атомистик” 
структурани барпо 
этиш. 
“Конгломерат”-бу турли структураларини биргаликдда 
қўшиб 
олиб 
борилишини 
англатади. 
Бундай 
структурани йирик корпорацияларда, яъни чизиқли, 
функционал, 
дастурли-мақсадли 
структуралар 
биргаликда амал қилишида кўришимиз мумкин.
Ахборот революцияси бюрократияга болта урувчи 
модулли структуранинг, тўғридан тўғри маъмурий 
бўйсунчанликка 
чек 
қўювчи 
“атомистик” 
структураларнинг ташкил топишини тақозо этади.