Mikrobiologiya va
Download 1.89 Mb.
|
Mikrobiologiya va immunologiya. S. Kurbanovа
Yuqumli kasallikni *'Yatrogen“(KTYuK) deb atash mumkin —qachonki. bemorda yuqumli kasallik kasalxonada tibbiy aralashuvda yoki davolash profilaktik muassasalarida davolash maqsadida bo‘lgandan keyin ma'lum vaqt (shu yuqumli kasallikning inkubatsion davri) mobaynida kelib chiqsa va aniqlansa. Opportunistik infeksiyalar uchun inkubatsion davr o‘rtacha 2-4 kuni tashkil qiladi. obligat parazitlar uchun esa variabil boiishi mumkin va infeksiya xarakteriga bogiiq. KTYuK ning yildan - yilga ularning mavqei oshib bormoqda va bu kasalliklar ayniqsa bolalar statsionarlarida dolzarb muammolarga avlanmoqda. Shuning uchun har qanday profildagi shifokorlar odam 291
292
Nozokominal yuqumli kasalliklarning erta aniqlash ularning yaxshi prognozidan darak beradi. Qisman yatrogen infeksiyanirig belgilari, davolanayotgan bemorning sababsiz tana haroratini koiarilishi boiishi mumkin. Agar KTYuK ga shubha qilinsa mikrobioligik tekshiruv o‘tkaziladi. Nozokominal yuqumli kasalliklarni diagnostikasini qo'shimcha kasalliklar qiyinlashtirishi mumkin. Tekshirish uchun patologik materiallami olish va bakteriologik tekshiruv o‘tkazishda quyidagilarga ahamiyat berilishi zarur: tekshirish materiallari asseptik qoidalarga rioya qilingan holda steril maxsus konteynerlarga olinadi, chunki potensial qo;zg*atuvchi har qanday bakteriya boTishi mumkin; olingan patologik materialni maksimal tez laboratoriyagayetkazish; sinama (material) har doim olinishi kerak. Nozokominal yuqumli kasalliklarning diagnostikasida asosan bakteriologik, virusologik, mikologik va serologik usullar qoilaniladi. Shu bilan bir qatorda shartli patogen bakteriyalarning diagnostikasida ularning sinamalardagi miqdoriy koi'satkichlariga ham ahamiyat beriladi. Amaliy mashg‘ulot amaliy ish Kasalxona ichi infeksiyalaridan ajratib olingan bakteriyalarning antibiotiklarga sezgirligini baholash, dattarga rasmini chizish. Protokol tuzish. amaliv ish Tibbiy xodim va talabaning qoiidan steril tamponda surtma olish va Gramm usulida bo‘yash, mikroskopda ko'rish, rasmini daftarga chizish. Vaziyatli masalalar .Yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolanayotgan bemor harorati birdan ko‘tarilib ahvoli ogirlashdi, sizningcha bu noimal holatmi. bemor ahvolining ogirlashishiga nima sabab boiishi mumkin? vrach taktikasi, asosiy sababni qanday aniqlash mumkin? Appedektomiyadan so‘ng jarrohlik boiim ida davolanayotgan 293 bemor ahvoli birdan og’irlashdi. Bemorda tana harorati keskin ko tarilgan va operatsiya qilingan tana qismidagi jarohat yarasida ко'к yashil rangli yiringli yalligManish kuzatilganligi aniqlandi. Bu holatni qanday izohlaysiz? Shifokorning keyigi taktikasi nimdan iborat bo*lishi lozim? Nazorat savollari Kasalxona ichida tarqaluvchi yuqumli kasalliklarning asosiy manbasi nima? KTYuK ning tarqalishiga sahab bo'lgan omil! ami ayting. KTYuK kelib chiqishiga moyillik qiluvchi holatlar va asosiy ulctrni etiologik agentlarini ayting. KTYuK ning mikrobiologik diagnostikasini tushuntiring. KTYuK ning profilaktik chorasi nimadan iborat ? Yatrogen infeksiyaning keng tarqalgan qo 'zg 'atuvchilarini ayting. Yatrogen infeksiyada tekshiriluvchi material qanday usullar bilan olinadi? S. Yatrogen infeksiya bilan og ‘rigan bemorlarda davolashning о ‘ziga xosligi nimada? Talabalarning o‘qitishning yangi interfaol usullari: Mikrobiologiya va immunologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlarda’*Miya shturmi , Stol o'rtasida mchkar"Kim ko'proq. Kim tezroq’Y'Dumaloq stol , Kuchsiz zveno’. "Diskussiya". *‘Qor bo’lakchalari*. "Qor uyumi . Romashka guli , Pishgan olmalar’’, "Terminlar o‘yinP — vayana boshqa ko‘p usullaridan foydalaniladi. Amaliy mashg‘ulotlarda bu usullarni qo41ashdan maqsad —talabalarningamaliy mashg‘ulotlarda ishtirok etish darajasini oshirish: -talabalarning bir-biridan o'rganishga imkon berish; guruhlarda о qitish jarayonini kuchaytirish va talabalami shu fanga bo'lgan qiziqishini orttirish: mavzularga mos bo‘lgan yangi interfaol usullami tanlay bilish (reja asosida) va mashg‘ulotlarni qiziqarli o‘tkazishga erishish. “MIYA SHTURMI” USULI Bu usulda dastlab o‘qituvchi amaliy mashg'ulotga tavyorlanib kelgan talabalarni aniqlaydi (darsga tayyorlanmay kelgan talabalar reyting tizimi asosida 30 ball bilan baholanadilar) va o'qituvchi savol beradi — talaba 294 javob beradi. o'qituvchi javobga qoniqmasa, navbatdagi talabaga savolni takrorlaydi — javob to‘g‘ri, aniq, boMgunga qadar o'rtaga tashlangan jumboqli savol takrorlanaveradi. Masalan; ‘’Bakteriyalar sof kulturasini ajratib olish usullari, aerob va anaerob mikroorganizmlarga sharoit yaratish usullari. Identifikatsiya” mavzusida o'qituvchi tomonidan 5—10 ta savol (talabalarning tayyorgar- ligiga qarab) beriladi: .Bakteriyalar sof kulturasini ajratib olishning nechta bosqichi bor? Anaerostat va eksikatorlaming anaerob sharoit yaratish uchun ishlatilishi qanday? Anaerob mikroorganizmlarga sharoit yaratishning qanday usullarini bilasiz? Anaerob mikroorganizmlami o4stirishning fizik usularini ayting. Anaerob mikroorganizmlami o'stirishning kimyoviy, biologik usullariga misollar keltiring. 6.1dentifikatsiya nima? Mikroorganizmlami identifikatsiya qilishdan maqsad nima va boshqalar. O'qituvchi guruhdagi har bir talabaning muhokamada ishtirokini kuzatib boradi — talaba 3 ta savplga javob bera olmasa, eng past ball beriladi — amaliy mashg'ulotning nazariy qismini o’zlashtirmagan talaba sifatida savol-javoblarda qatnashmaydi. ammo amaliyotni bajarishda ishtirok etadi. Bu usulning ahamiyatli tomoni shundaki, qisqa vaqt ichida guruhdan ko'p miqdordagi javob variantlarini olish. talabalar bilimini aniqlash, ulardan kutilmaganda so* rash oqibatida mashg‘ulotga tayyorgarlik darajasini bilish, xotirada fan bo‘yicha saqlanib qolgan barcha bilimlarni aniqlash imkoni tug‘iladi. Talabalar tomonidan berilgan barcha javoblar, ma’nosi va mazmunidan qat’iy nazar, muhokama qilinadi. Barcha talabalar o*z fikrlarini aytadilar, o‘qituvchi tomonidan yuqori kasbiy va pedagogik mahorat bilan vo'naltirilgan savol-javoblar, baxs-munozarada haqiqat qaror topadi, kuchli nazariy bilim va tayyorgarlikka ega talabaning yuqori ball to play olishiga erishiladi. shuningdek tayyorgarligi past talaba ham ко plab bilimlarni o'z xotirasida saqlab qolishiga erishiladi. Talabalar mustaqil ishida keng qo'llash mumkin bo lgan usullardan biri bu — “BUMERANG” texnologiyasidir. Bunda talabalami dars jarayonida, darsdan tashqarida turli adabiyotlar. 295 matnlar bilan ishlash. o’rgangan materialini sodda saqlab qolib so’zlab berish va qisqa vaqtda ko’p ma’lumotga ega bo'lisliiga qaratilgan. Texnologiyaning maqsadi o’quv jarayonida tarqatma materiallami talabalar tomonidan yakka va guruh holda o’zlashtirib olishlari va turli savollar orqali tarqatma materiallardagi matnlar qay darajada o'zlashtilishini nazorat qilishdan iborat. Texnologiyaning qo‘llanishi. Amaliy mashg’ulotlar. seminar laboratoriya mashg'ulotlari g’amda suhbat munozara shaklidagi darslarda yakka tartibda. kichik guruhlar va jamoa shaklida foydalanish mumkin. Mashg‘ulot o‘tkazish uchun zarur vositalar: mavzuga oid tarqatma materiallar, suratlar. flomaster va АЗ. A4 shakltdagi qog’ozlar. 0‘tkazish tartibi bir necha bosqichda o'tkaziladi. Guruh a’zolari talabalar sonidan kelib chiqib. 3 yoki 4 guruhga ajratiladi. Talabalarga mashg'ulot maqsadi va tartibi tanishtiriladi. Talabalarga mustaqil o’rganish uchun mavzu bo’yicha matnlar tarqatiladi. Masalan: 1-guruhga “Sil kasalligini ochilish tarixi va uni aniqlashda dunyo va 0‘zbekiston olimlarining olib borgan izlanishlari’ i guruhga ”Xansenioz"(moxov) kasalligining kashf eti I ish tarixi. hozirgi kundagi uchrash darajasi; guruhga ’’Mikobakteriatsiya oilasi vakillariga ta’rif bering va Aktinomikoz kasalligi yuqishi. tashxisi va profilaktikasiga xarakteristika bering. Guruh a zolari yakka holda matnni o‘rganib chiqishadi. Keyingi bosqichda har bir guruh a’zolaridan bittadan ajralib yana qayta yangi guruh tashkil qilishadi. Yangi guruh a zolari (ularning matnlari tuiiicha) o'zining yangi guruhiga o'zlashtirga’i matnini tushuntirio beradi lar. va'ni axborot almashadilar. Berilgan ma lumotlarni o‘zlashtirilishini baholash uchun guruh ichida ichki nazorat о tkaziladi, guruh a’zolari bir-birlari bilan savol javob qilishadi. Ma lum vaqtdan so‘ng guruh a’zolari dastlabki holatdagi euruhiga qaytadilar. w • Ish jarayonida har bir guruhda ballarni hisoblash uchun euruh hisobchisi tayinlanadi. Keyingi bosqichda talabalar tomonidan matnlar qay darajada о zlashtirilganligini aniqlash uchun o’qituvchi talabalarea savol bilan murojaat qiladi. 296 Guruhlar o'zlaridagi matndan berilgan savolga javob berishi mumkin emas. Baholashda qaysi guruhning matn mavzusi ko'proq qayd etilsa. shu guruhni matnni to'la yetkaza olganliklariga ko'ra yuqori ball qo'yiladi. Har bir guruh a'zosi tomonidan guruhdagi matnning mazmunini hayoiga bog* lagan holda bittadan savol tuziladi. masalan: hozirgi kunda to' 1 iq o'rganilganligiga qaramasdan sil qo‘zg*atuvchisidan insoniyat butkul xalos boia olmadi? Somatik kasalliklarga nisbatan yuqumli kasalliklarning ko'p uchrashi mikroorganizmlarning turi ko'pligi bilan bog'liqmi? Qadimda ko'p epidemiyalarga sababchi bo'lgan kasalliklarnig kamayib ketganligi yoki butkul tugatilishini qanday izohlaysiz va h.k. Guruhlar tomonidan tayyorlangan savollar orqali savol-javob tashkil etiladi (guruh hisobchilari berilgan javoblar bo'yicha ballami hisoblab boradi). Guruh a'zolari tomonidan to'plangan umumiy ballar yig’indisi aniqlaniladi. Guruhlar to'plagan umumiy ballar guruh a'zolari o'rtasida teng taqsimlanadi. Keyingi keltiriladigan "SWOT-TAHLIL” texnologiyasi “Bugungikun mavzusi"da juda qulay hisoblanadi. Download 1.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|