Milliy arxeologiya markazi raxmon ibragimov arxeologiya
Download 2.82 Kb. Pdf ko'rish
|
Arxeologiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Janubiy Tojikistonning mezolit davri madaniyatlari.
|
Mochay g‘or-makoni. Surxondaryo viloyati Boysuntog‘ hududida
mezolit davrining so‘nggi bosqichiga oid Mochay g‘or-makoni joylashgan. G‘or-makon ikkita madaniy qatlamga ega. Ulardan ko‘p sonli tosh qurollari, hayvon va odam suyaklari topib o‘rganilgan. Suyaklarining ko‘pchiligi tog‘ echkisi, arxar, qo‘y va echkilarga tegishli. Qisman cho‘chqa, it va qora mol suyaklari ham mavjud. G‘or-makonning yuqoridagi ikkinchi madaniy qatlamidan topilgan suyaklarni tadqiqotchi olimlar xonaki qo‘y va echkilarga tegishli bo‘lib, aholi bu davrda xonaki chorvachilikga asos solgan edi, deb hisoblaydilar. G‘or- makon sharoiti chorvachilik xo‘jaligini yuritish imkoniyatini bermaydi. Shuningdek, bu yerda mazkur xo‘jalik turining keyingi taraqqiyoti kuzatilmaydi. Mochaylik ibtidoiy jamoa a’zolari yovvoyi hayvonlarni ov qilib, tog‘ o‘simliklar va ularning mevalarini terib kun kechirganlar. Makondan topilgan odam suyaklariga ko‘ra bu yerda yevropeoid irqining Sharqiy O‘rta yer dengizi guruhiga mansub dolixokran – boshi uzun, yuzi qisqa aholi vakillar yashagan. 54 Janubiy Tojikistonning mezolit davri madaniyatlari. Bu yerdagi Kofirnahr, Vaxsh, Panj vodiylari, hatto Pomir tog‘ining baland qismida mezolit davriga oid 30 ga yaqin yodgorliklar aniqlangan. Ko‘pchilik yodgorliklarning madaniy qatlami buzilib ketgan. Mezolit davriga oid Tutqovul III, Chilchorchashma, Darayi Sho‘r, Quyibulyon, Obikiyik, Oshxona, Alichur va boshqalar yodgorliklar yaxshi o‘rganilgan. Bu yerning mezolit davri madaniyatlari tekislik va tog‘oldi hududidan iborat ikki yo‘nalishda faoliyat yuritib, mil. avv. XI–VII ming yilliklar bilan sanalanadi. Janubiy Tojikiston hududida joylashgan barcha yodgorliklarni V.A.Ranov turli davr va madaniyatdan iborat to‘rta arxeologik majmuaga ajratgan. Birinchi majmua shartli ravishda Tutqovul madaniyati (mil. avv. XI/ X-VIII ming yilliklar) nomi bilan yuritiladi. Bu madaniyatga Tutqovul 3, Chilchorchashma va boshqa yodgorliklar oid. Ikkinchi majmua hisoblangan Vaxsh madaniyatiga (mil. avv. VIII–VII ming yilliklar) Darayi sho‘r, Tutqovulning ikkinchi madaniy qatlami taalluqli. Bu madaniyat neolit davri Hisor madaniyatining shakllanishida muhim o‘rin tutgan. Obikiyik nomi bilan yuritilgan uchinchi majmua (mil. avv. VIII–VII ming yilliklar) Quyi Bulyon va Obi Kiyik yodgorliklarida aks etgan. To‘rtinchi, Shugnov majmuasi (mil. avv. X ming yillik yoki XI ming yillik ham bo‘lishi mumkin) shu nomdagi makonining madaniy qatlami moddiy topilmalarida o‘z aksini topgan. Janubiy Tojikistonning mezolit davriga oid mazkur madaniyatlari (majmualari) xo‘jaligi va moddiy madaniyati, xususan, tosh qurollarining ishlanish usuliga ko‘ra umumiy va o‘ziga xos jihatiga egaligi bilan ajralib turadi. Bu madaniyat egalari ovchilik, baliqchilik va termachilik kabi o‘zlashtiruvchi xo‘jalik shakli bilan kun kechirishgan. Asosiy ov quroli nayza va o‘q-yoy hisoblangan. Baliqchilikda ishlatilgan qurol namunalari topib o‘rganilmagan bo‘lsa-da, asosiy ov quroli garpun bo‘lganligini taxmin qilish mumkin. Janubiy Tojikistonning mezolit davri tosh qurollarining yasalish usuliga ko‘ra Shimoliy Afg‘oniston, Falastin, Suriya va Old Osiyoning ayrim joylaridan topilgan qurollar o‘xshash jihatlari mavjud bo‘lib, bu holatni tadqiqotchilar ushbu hududlar o‘rtasida genetik aloqadorlik bo‘lishi mumkinligini taxmin qilgan. |
