Milliy arxeologiya markazi raxmon ibragimov arxeologiya

Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar: 
 
1. Neolit davri qanday xususiyatlarga ega? 
2. Ilk ishlab chiqaruvchi xo‘jalik shakllanishning omillarini aniqlang. 
3. Old Osiyoning neolit davri madaniyatlarini izohlang. 
4. Ishlab chiqaruvchi xo‘jalik shakllanishining asosiy omillari nima? 
5. Joytun madaniyatining ahamiyati nimalardan iborat? 
6. Lavlakon namgarchiligi davri iqlimining xo‘jalikka ta’sirini izohlang. 
7. Kaltaminor madaniyati xususiyati nimalardan iborat? 
8. O‘troq dehqon jamoasi moddiy madaniyati xususiyatlarini 
yoritib bering; 

---

75 
IKKINCHI BO‘LIM 
Paleometall davri 
 
Insoniyat metallar bilan paleolit davridayoq tanish bo‘lsa- 
da, ulardan amalda foydalanish malakasiga ega bo‘lmagan. Uzoq 
tarixiy davr mobaynida tosh qurollarini yasash tajribasi kishilarda 
dastlabki metall-misga ishlov berish malakasini egallashga olib 
kelgan. Misdan dastlab neolit davrida foydalanish boshlangan. Kichik 
Osiyodagi neolit davri Ashikli Huyuk, Chatal Huyuk va Cheynyutepesi 
manzilgohlarining mil. avv. VIII-VII ming yillikka oid madaniy 
qatlamidan misdan yasalgan buyumlar topilgan. 
Arxeologiyada ilk metall taraqqiyoti to‘rt bosqichga ajratilgan. 
Dastlabki bosqichida misni urib ishlov berish orqali buyumlar 
yasalgan. Ikkinchi bosqichda misni olovda toblab, urib ishlov berish 
an’anasi vujudga kelgan. Uchinchi bosqichda yuqori haroratda eritib, 
shaklga solish usuli joriy qilingan. So‘nggi, to‘rtinchi bosqichida esa 
misga boshqa bir ma’dan (mishyak, qo‘rg‘oshin, qalayi) aralashtirib 
bronza hosil qilish rivojlangan. 
Mis o‘z davrida insoniyatning qulay va mustahkam qurollar 
yasashi mumkin bo‘lgan muhim ma’dan edi. Misning oson shakl hosil 
qilish xususiyati yupqa va o‘tkir tig‘li ish quroli yasash imkoniyatini 
yaratgan. Misdan yasalgan mehnat qurollari boshqa har qanday 
unsurdan yasalgan qurollarga nisbatan mukammalligi bilan farq 
qilar edi. 

---

76