Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Zamonaviy BATlarni texnik jihozlar 
Zamonaviy bank tizimlarida apparatning tarkibi mavjud bo‘lib, ular 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
• Hisoblash texnika vositalari (HTV); 
• Mahalliy tarmoqlar uchun jihozlar (MHT); 
• Telekommunikatsiya va aloqa vositalari; 
• Turli xil bank xizmatlarini avtomatlashtirishga mo‘ljallangan 
uskunalar: avtomatlashtirilgan kassirlar va boshqalar. 
• Naqd pul bilan ishlashni avtomatlashtiradigan vositalar (hisob va 
kupyurani haqiqiy bo‘lganligini aniqlash va boshqalar uchun). 
Hisoblash texnika vositalaridan foydalanish asosan shaxsiy 
kompyuterlarga, qaratilgan. Markaziy shaxsiy kompyuter - serverga 
ulangan kompyuterlarni mahalliy tarmoqlar keng tarqalgan. 
Bank texnologiyalarining ishlashi va ishonchliligini oshirish 
maqsadida kompyuterlar ma’lum qo‘shimcha apparat va dasturlardan 
foydalangan holda tarmoqda birlashtirilgan. Bank faoliyatida mahalliy 
hisoblash tarmoq (MHT) lar xuddi shu bino ichida yoki bir-biridan yaqin
masofada bo‘lgan masofali obyektlar bilan bog‘laniladi. 
Tarmoqda foydalanuvchi xizmatining eng keng tarqalgan usullari 
fayl-server 
va 
mijoz-server 
sifatida 
tashkil 
etiladi. 
Umumiy 
foydalanuvchi xizmat ko‘rsatish sxemasiga ega bo‘lgan har ikkala model 
ham murakkablik, ishlash doirasi, vazifalarning xilma-xilligi, dasturiy 
ta’minot va apparat, shuningdek ishlash ko‘rsatkichlari bilan ajralib 
turadi. Mijoz-server modeli ko‘proq resurslar qobiliyatiga ega, 
so‘rovlarga javob beradi, birinchi esa tarmoq orqali fayllarni uzatadi. 
Nazorat savollari 
1. Bank 
avtomatlashtirilgan 
axborot 
tizimlarini 
ish-
lab chiqish muammo va xususiyatlari nimalardan iborat? 
2. Bankda boshqaruvni to‘g‘ri chiziqli, shtabli, to‘g‘ri chiziqli 
shtabli tashkil qilinishining mohiyatini aytib bering? 
3. Tijorat bankining tashkiliy-tarkibiy tuzilmasi nimalardan 
iborat? 

---

157 
4. Bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining axborot, 
texnik va dasturiy ta’minotini tavsiflab bering. 
5. Bank sohasida «mijoz-server» 
texnologiyasini qo‘llashdan
asosiy maqsad nima? 
6. Bank axborotlarini «on-line» va «off-line» usullarida uzatish 
nimalardan iborat? Ularning asosiy farqini ayting. 
7. BATning tarkibiy tuzilishini aytib, bering. 
8. Bank tizimi modullari va ular orasidagi hisob-kitoblarni 
avtomatlashtirish nimalardan iborat? 
9. Bank axborotlarini himoyalashning asosiy maqsadlarini 
ko‘rsatib bering? 
10. BATga qanday shaxslar ruxsatsiz kirgan bo‘lishi mumkin? 
11. Bank axborotlarini himoyalashning qanday usullarini bilasiz?