Milliy universiteti

O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha ifloflantiruvchi modda tashlanmalarining dinamikasi

Manbalar	1999	2000	2001	2002	2003	2004
Statsionar(turg‘un) manbaalar	776.9	755.5	711.8	729.4	672.6	646.5
Harakatlantiruvchi manbalar	1520.0	1593.0	1583.5	1453.0	1348.6	310.9
Jami	2296.9	2348.5	2250.3	2182.4	2021.1	1957.4

Atmosfera havosining transchegaviy ifloslanishi: 1979 yilda qabul qilingan BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasi (YEIK) Atmosfera havosining uzoq masofalarda transchegaraviy ifloslanishi to‘g‘risidagi Konvensiyasi atmosfera havosini ifloslantirishga qarshi kurashishda hamkorlikdagi dasturlar uchun asos yaratdi. Konvensiya atmosfera havosini ifloslantirish va uning mintaqaviy darajadagi oqibatlarin o‘rganish va monitoringi hamda chiqindilarni kamaytirish strategiyasini ishlab chiqish sohasidagi harakatlarni birlashtirishni ta’minlovchi asosiy xalqaro kelishuvlardan biri hisoblanadi.

Toza ichimlik suvi tanqisligi. Xloridlar, sulfatlar va biogen moddalarning yuqori darajali konsentratsiyaga ega bo‘lishi Qoraqalpog‘iston Respublikasiga xos xususiyat ekanligini A.I.Kiselyov 1931 yil ta’kidlab o‘tgan.

Suv reaksiyasi (pH) 7.8-8.2. Suvdagi oksidlanish jarayoni 7.95 mg\l ni tashkil qiladi. Umumiy minerallashuv o‘rtacha 10-12 g\l ga yaqin. Suvlarning ifloslanish darajasi yuqori. Iste’mol uchun yaroqsiz

Suv havzlarining radioaktiv moddalar bilan ifloslanishi. Suvda rivojlanuvchi organizmlar - plankton, mollyuskalar, suv o‘tlari va boshqalar o‘zida radioaktiv moddalarni kumulyasiya qilish xususiyatiga ega. Bu o‘z yo‘lida suv havzlarining radioaktiv moddalar bilan ifloslanishiga olib keladi.

Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi hozirgi ahvolini qoniqarli darajada deb bo‘lmaydi. Ayniqsa, bu holat Amudaryo, Beruniy, Taxtako‘pir singari tumanlarda ko‘ngildagidek emas. Vohalarda tuproqlarning pestitsidlar bilan ifloslanish darajasi 1 gektarda 5,0-10,0 kg.-ni tashkil etadi.

Mavjud ma’lumotlarga qaraganda, Respublikamizda har yili 120-140 ming kishi o‘tkir yuqumli ichak kasalliklari bilan kasallanadi. Bu ko‘rsatkich Qoraqalpog‘iston Respublikasida ham ancha yuqori. Chunonchi, bunday kasalliklar respublikadagi chiqindi suvlar tashlanadigan zovurlar yaqinida, ya’ni vohaning g‘arbiy qismi aholisi orasida keng tarqalgan.

Yuqoridagilardan kelib chiqib quyidagicha xulosa qilishimiz mumkin:

-Qoraqalpog‘iston Respublikasi O‘zbekistonning shimoli-g‘arbida, Amudaryo daryosining yuqori qismida joylashgan bo‘lib, uning maydonini asosiy qismi cho‘llardan iborat;

-Respublika tabiatida cho‘lning ta’siri etakchi o‘rin tutadi. Garchi vohalar tabiatida cho‘l hududlariga nisbatan farqlanish mavjud bo‘lsa-da, lekin aynan cho‘l sharoitlari uchun ham barcha jihatlar ularda mujassam;

-Iqlimning o‘ta quruqligi (ekstraarid) va issiqligi, yog‘inlarning taqchilligi singari holatlar aholi salomatligiga bevosita o‘z ta’sirini ko‘rsatadi;

- Ichimlik suv tarkibining iste’mol uchun yaroqsizligi, tuproqlar sho‘rlanganlik darajasining yuqoriligi ham o‘z navbatida turli xil kasalliklarni keltirib chiqarishi ehtimoldan holi emas;

-Respublikada keng tarqalgan o‘simlik va hayvonot olami vakillari ham mazkur tabiiy shart-sharoitlarga moslashgan. Ularni shartli ravishda cho‘l va voha turlariga ajratish mumkin. Respublikada ko‘p uchraydigan ayrim (cherkez, singren, shuvoq va b.) dorivor o‘simliklardan tabobatda turli xil dori-darmonlar olishda foydalanish mumkin;

- O‘lka tabiiy shart-sharoitlaridan kelib chiqqan holda respublikada ayrim xastaliklar, shu jumladan buyrak, suyak-muskul va boshqa kasalliklarni davolashga mo‘ljallangan shifo maskanlarini barpo etish imkoniyatlari mavjud.