Ministrligi

I. P. Radchenko, R. Rasulova menen alımlar usınısına kóre 
oqıtıwshı miynetin ilimiy tiykarda tuwrı shólkemlestiriwde eń 
áhmiyetli talaplar 
-pedagogikalıq háreketti anıq rejelestiriw; 
-háreketti qızǵın shólkemlestiriw hám onda qatnasatuǵın obekt hám 
subektlerdiń imkaniyatların birden bir maqsetke baǵdarlaw; 
-tárbiyalanıwshılardıń tabısların hár dayım stimullastırıp barıw; 
-tálim-tárbiya qadaǵalawın alıp barıw.
31-keste 
Rejelestiriwdegi tiykarǵı itibar shólkemlestiretuǵın barlıq 
pedagogikalıq háreket túrlerin hám onda qatnasatuǵın jámáát hám 
onıń aǵzaların ulıwma pedagogikalıq maqsetke birlestiriwdi názerde 
tutadı. Bunda tálim hám tárbiyanıń jaqın, orta, uzaq maqsetlerin 
inabatqa alıwı kórsetilgen.
Oqıtıwshınıń kún tártibi onıń háreketi hám turmısın tártipke 
salıwshı tiykar bolıp, ol bolmaǵan jerde miynet ónimi pás boladı, 
densawlıǵına tásir etedi. Nátiyjede, oqıtıwshı sarplaǵan kúshin qayta 
tikley almaydı, miynet ónimdarlıǵı páseyedi, jumıs qábileti 
tómenleydi, aqıbetinde tálim-tárbiyanıń sıpatı joǵaladı. Demek, 
ilimiy tiykarlanǵan kún tártibi oqıtıwshılardıń óz miynetin durıs 
shólkemlestiriw wazıypasın atqarıwda qoyılǵan dáslepki qádem 
desek qáte bolmaydı. Pedagogikalıq miynetti ilimiy tiykarda 
shólkemlestiriw shártlerinen jáne biri jumıs ornın tártipke salıw hám 
miynet sharayatın óz háreketine sáykeslestiriw. Oqıtıwshınıń jumıs 
ornı jasaw procesiniń bir bólegi bolıp, miynet ónimdarlıǵınıń joqarı 
bolıwına tásir etedi. Oqıtıwshınıń jumıs ornı, ózgeshelikleri, 
pedagogikalıq miynetiniń mazmunı hám ózgeshelikleri menen 
belgilenedi.
140

---

Miynet sharayatı, kún tártibi bul kompleks túsinik bolıp, onda 
oqıtıwshınıń miynet islep atırǵan ornı, anıq jaǵdaydalar itibarǵa 
alınıp tómendegi principler tiykarında jetilistirip barıladı.
Pedagogikalıq miynettiń effektivligi, maqset hám háreket 
wazıypasına qaray anıq bir baǵdardı belgilew – oqıtıwshı miynetiniń 
ilimiy tiykarda shólkemlestiriwdiń birinshi principi.
Ekinshi princip - qánigelikbilimlerin tereń ózlestirip qızǵın 
pedagogikalıq háreket usılların belgilew.
Úshinshi princip – pedagogikalıq miynetin ilimiy tiykarda 
shólkemlestiriwde 
xabar 
hám 
kompyuter 
texnologiyaları 
qurallarınan effektiv paydalanıp biliwıdi óz ishine aladı. Bunda 
kónlikpe hám kvalifikaciyanıń qáliplesiwinde xızmet qılatuǵın 
pedagogikalıq texnologiyaları itibarǵa alınadı.
Tórtinshi princip – tálim-tárbiya birligin táminlegen halda 
pedagogikalıq háreketin rejelestiriw. Usı princip reje tiykarında 
tálim-tárbiya háreketin tártipke salıw, onıń modelin jaratıw, tayanısh 
sistemaların tabıw máselelerin óz ishine aladı.
Pedagogikalıq háreketin anıq maqsetler tiykarında rejelestirmey 
turıp shaxstı hám jámiyetti tárbiyalaw, olardı hár tárepleme kamal 
taptırıwın támiyinlew múmkin emes, bul óz gezeginde jámiyetke 
sociallıq hám ekonomikalıq zıyan keltiredi. Pedagogikalıq miynetti 
qadaǵalaw hám esapqa alıw oqıtıwshı háreketin úziliksiz gúzetiw, 
tabıs hám kemshiliklerdi anıqlaw, áhmiyetlilerin ajıratıp alıwdı 
názerde tutadı. Esapqa alıwdıń eń qolaylı jolı-statistikalıq esapqa 
alıw. Pedagogikalıq qadaǵalawda obektivlik, effektivlik, úziliksizlik, 
anıqlılıq talap etiledi.
Oqıtıwshı miynetin qadaǵalaw hám esapqa alıwdıń úziliksizligi, 
izbe izligi tómendegilerden ibarat: 
– oqıw materialları hám tárbiya ilajlarına tayarlanıwdı óz 
tárepinen qadaǵalawı; 
– sabaqtan tısqarı waqıtlarda tálim-tárbiyanı qadaǵalaw hám 
óziniń tabıs hám kemshiliklerin gúzetiw; 
– oqıtıwshınıń sabaqtan tısqarı waqtın ózin qadaǵalaw; 
– ata-analar hám jámiyechilik penen orınlanatuǵın tálim-tárbiya 
háreketin qadaǵalaw; 
– óz ústinde úziliksiz hám dóretiwshilik penen jumıs alıp barıw.
Oqıtıwshı 
miynetin 
ilimiy 
tiykarda 
hár 
tárepleme 
shólkemlestiriw mámleketimizdiń ǵárezsizlik principlerine sadıqlıǵı 
hám de jámiyettiń rawajlanıwına munásip úles qosatuǵına qádir jas 
141

---

áwladtı qáliplestiriwde úlken áhmiyetke iye. Bunda oqıtıwshı óziniń 
qızǵın miynetin pedagogikalıq jámáát, ata-analar, shańaraq, máhálle, 
túrli jámááchilik orayları menen óz ara tıǵız baylanısta alıp 
barılǵanda tálim-tárbiyanıń effektivligi jáne de asadı.
Oqıtıwshı miynetin ilimiy tárepten tereń analiz qılıp úyreniw 
pán sıpatında jańalıq bolmasa da, biraq sońǵı jıllardaǵı global 
ózgerisler, 
ilim 
hám 
texnikanıń, 
informaciyalıq 
xabar 
texnologiyalarınıń rawajlanıwı bul tarawǵa hár jılı túrli jańalıqlardıń 
alıp kiritiliwin talap etpekte. Oqıtıwshı miynetin úyretiwshi pánler, 
yaǵnıy pedagogika, psixologiya, pedagogikalıq menedjment, 
sociallıq pedagogika, hám basqa da pánlerdin bul salada óz ara bir 
birin tolıqtırıp kelse de, alıp barılatuǵın ilimiy baqlawlar nátiyjesinde 
málim bolǵanınday, ele bir qansha mashqalalar óz sheshimin 
kútpekte. Házirgi zaman ilimiy teoriyalıq hám metodologiyalıq 
sistemasına tiykarlanǵan halda, oqıtıwshı miynetine tásir qılıwshı 
hám de sociallıq ózgesheliklerine iye bolǵan belgili baǵdarlarınan 
biri oqıtıwshınıń obektiv-jeke ózgeshelikleri.