Ministrligi

waqıt tosattan bolmawı hám hár ilajǵa puxta tayarlıq kóriwi 
lazım.
Socialıq 
psixologiyalıq sistema. Oqıtıwshınıń tárbiyashı 
sıpatindaǵı sheberligi - bul tárbiyalanıwshılardı belgili bir maqsetke 
muwapıq tárbiyalaw ushın gózlengen kórkem óner. Oqıwshılar hár 
kúni quwanıshlı minutlardı úlken hám kishi mánawiy 
kewilsizliklerdi birgelikte bastan keshiredi. Olar tárbiyashı –oqıtıw 
ózlerine qarata jaqsı hám jaman yaki insanıy múnásibetlerdi tez 
ajırata aladı hám buǵan dárhal óz juwaplarin qaytaradı. Socialıq 
psixologiyalıq bilim hám tájiriybege iye bolıw tárbiyashı 
oqıtıwshıda jigerlikti hám sezgirlikti qáliplestiredi. Ol oqıwshılar 
jámáátin shólkemlestire aladı, oqıwshılar qálbine jol tabadı. Sebebi – 
oqıwshılar jámááti ulıwma maqset tiykarında birlesken, joqarı 
dárejede shólkemlesken birlespe bolıp, shaxstıń qáliplesiwiniń 
jetekshi mánawiy faktorı sıpatında socialıq múnásibetler ishinde 
áhmiyetli yacheyka esaplanadı.
Oqıwshılar arasında múnásibetlerge sheberlik penen basshılıq 
etiw ushın tárbiyashı jámááttiń ishki hám jámáátler aralıq qarama-
qarsılıqların da biliwıi kerek. Bul qarama-qarsılıqlardıń bastırılıwı 
tárbiyashı 
shaxsı, 
onıń 
tárbiyalanıwshılar 
menen 
jaqın 
múnásibetlerine baylanıslı. Haqıyqıy hám sheber tárbiyashı 
oqıtıwshı bul qarama-qarsılıqlardı joǵaltıwda oqıwshılar jámááti 
oqıwshılardıń óz-ara qatnasıqlarinıń kúshinen paydalanadı. Hár bir 
oqıwshı óziniń socialıq hám psixikalıq álemine iye. Onı biliwı, 
úyreniw, oqıtıwshıdan psixologiyalıq tárepten qarawdı talap etedi. 
169

---

Oqıw mánawiyatınıń jámááti menen jaqsı múnásibette bolıwı ushın 
oqıtıwshı tómendegi faktorlarǵa itibar beriwi shárt.
– Hár bir oqıwshıǵa bólek pedagogikalıq tapsırmalar qoyıw; 
– Jámáátte óz-ara biytáreplik óz-ara járdem ortalıǵin 
qáliplestiriw; 
– Shańaraqtıń tárbiyalıq tásirInen óz ornında paydalanıw; 
– oqıwshılardıń óz-ara múnásibetlerin kúsheytiw mánawiy 
dóretiw 
mánawiylik 
iskerligin 
rawajlandırıwshı 
iskerligin 
shólkemlestiriw; 
– oqıwshılarǵa óz-ara teń, ádalatlı múnásibette bolıw.
Estetikalıq sistema – eger tárbiyalıq qural, usıl hám metodlar 
arqasında jetekshi mánawiy ideya turmasa Texnologiyalıq sistema 
hám socialıq psixologiyalıq múnásibetler sisteması maqsetli 
tárbiyalıq nátiyjelerdi bermeydi. Oqıtıwshınıń hár bir háreketi, 
oqıwshılardıń estetikalıq mádeniyatin qáliplestiriwge xızmet qıladı. 
Tárbiyashı iskerligi turmıslıq ólshem hám qádirIyatlar tiykarında 
alıp barılıwı kerek, sonda ǵana, oqıtıwshi tárbiya pocesindegi 
iskerligi támiyinlenedi. Dúnyaqarası ele tolıq qáliplespegen 
oqıwshılar ushın oqıtıwshınıń turmıslıq tájiriybeleri, jeke úlgileri 
hám estetikalıq tárbiyalıq tásir kúshine iye ekenligin umıtpaw kerek. 
Sol ushın oqıtıw jámáátke qarata dıqqat motivlerin qáliplestiriwde, 
dáslep tárbiyashınıń estetikalıq tárepten tárbiyalanǵanlıǵı úlken 
áhmiyetke iye. Estetikalıq sistema tárbiyalanǵanlıqtıń joqarı 
dárejesin belgilewshi mánawiy qural bolıp, onıń talaplarin bir tegis 
oqıwshı sanasına sińdirip barıw ushın hár bir oqıwshı, klass mektep 
jámááti háreket qıladı. Estetikalıq sistemada úlken tárbiyalıq 
maqsetlerge erisiw ushın oqıtıwshıdan joqarı talapshańlıq unamlı 
tásir etiw qurallarınıń túrligine erisiw talap etiledi: 
– tárbiyada oqıwshılar jámááti ortalıǵınıń birligi 
– oqıwshılar erkinligi hám óz-ózin tárbiyalawdıń birligi 
– puqaralıq hám insanıylıqtıń birligi 
– talapshańlıq hám isenim birligi 
– oqıwshı shaxsina ayırıqsha múnásibet 
– jinısıy tosqınlıqlardı esapqa alıw.
– balalardıń tárbiyalıq hám fizikalıq den- salamatlıǵı haqqında 
qayǵırıw 
– tárbiya shegaralarina ámel etiw 
170

---