Ministrligi
PEDAGOGIKALÍQ SHEBERLIKTIŃ TIYKARǴÍ
Download 1.58 Mb. Pdf ko'rish
|
2. Пед.шеберлик (укув кулланма) P (2)
PEDAGOGIKALÍQ SHEBERLIKTIŃ TIYKARǴÍ
QURAM BÓLEKLERI 1 Sóylew sheberligi hám texnikasin ózlestiriw 2 Túsinikli,tásirli pikir hám tuyǵı-sezimlerdi sózde anıq sáwlelendiriw 3 Mimikalıq hám pantomimikalıq háreketlerden óz ornında paydalanıw 4 Mánili hám ashıq shıray menen qaraw 5 Psixologiyalıq jaǵdaylarda ózin uslay biliwı 6 Túrli jaǵdaylarda tárbiyashıǵa ılayıq bolǵan jaqsı keypiyattı basqarıw 7 Kúlki hám shırayda minnetdarshılıqtı kórsetiw 8 Oqıtıwshılar menen bárhá jaqsı keypiyatta hám marapatlawshı qatnasta bolıw 9 Sawatlı hám sap ádebiy tilde sóylew 10 Anıq belgi-háreketlerdi óz ornında qollanıw 18 11 Jaqsı pedagogikalıq qábiletin qollana biliwı 12 Joqarı zamanagóy xabar texnologiyaları hám portal sistemasınan erkin paydalana biliwı 13 Sheberlik ádebine bárhá ámel qılıw 1. Óz betinshe oqıp úyreniw (pedagogika páninde júz berip atırǵan eń sońǵı jańalıqlar haqqında maǵlıwmatlar beriwshi jańa ádebiyatlar, internet materialları, portal sisteması, baspasózde járiyalanıp atırǵan xabarlar, sonday-aq, aldıńǵı texnologiyalar menen tanısıp barıw, jeke is ilajlar tayarlaw) 2. Tájiriybeli ustaz – oqıtıwshılar iskerligin úyreniw (tálim dárgayınan shetke shıqpaǵan halda shólkemlestirip, waqıttı ekonomikalıq jaqtan únemlew. Tájiriybeli oqıtıwshılar iskerligin úyrenip, olar dúzgen dógereklerdi gúzetiw, sınnan ótkiziw, alǵan tásirlerdi ulıwmalastırıp juwmaq shıǵarıw) 3. Oqıtıwshı qánigelerdi qayta tayarlaw tájiriybe asırıw kursları hám institutlarında bilim hám kónlikpelerdi asırıp barıw. 4. Hárdayım ilimiy konferenciya (teoriyalıq hám ámeliy konferenciya hám seminarlar, pedagogikalıq oqıw hám treningler) larda belsendilik qatnasıw 5. Respublika hám basqa mámleketlerde tájiriybe almasıw, óz qánigeligi boyınsha sońǵı maǵlıwmatlardı úyreniw. Pedadgogikaliq sheberlikti úyreniwde toparlı yamasa massalıq konferenciyalarda qatnasıw jaqsı nátiyjeler beredi. Sonday-aq, bunday konferenciyalarda pikir almasıw, jeke kóz-qaraslardı basqalar tárepinen bildirilip atırǵan qaraslar menen salıstırıp, olardıń tuwrılıǵı, durıslıǵına isenim bildiriw, bar bolǵan bilimlerdi jáne de bayıtıw, qáte yaki kemshiliklerdi óz waqtında anıqlaw hám olardı sheshiw jolların tabıw imkaniyatı bar. Pedagogikalıq sheberlikke iye bolıw tálim-tárbiya nátiyjeliligin támiyinlew bolıp ǵana qalmay, áyne waqıtta oqıtıwshılardıń jámiyette abırayın asıradı, oqıwshılar arasında oǵan degen húrmet júzege keledi. Kásiplik sheberligin asırıw jolında ámeliy háreketlerdi payda etiw, pedagogikalıq iskerliginde jol qoyılǵan yaki qoyılıp atırǵan qátelerden saqlanıw, oqıwshılar, kásiplesleri hám ata-analar menen sáwbetin jetilistiriwge erisiw imkaniyatın jaratadı. 19 Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikasında jas oqıtıwshılardıń kásiplik sheberligi, bilim hám kónlikpelerin mudamı asırıp barıw maqsetinde qızǵın jumıslar alıp barılmaqta. Ásirese, Ózbekstan Xalıq bilimlendiriw ministrligi hám Aziya rawajlanıw banki menen birgelikte ámelge asırılıp atırǵan “Bilimlendiriw sektorın rawajlandırıw dástúri” joybarında respublika aymaqlarında aralıqtan oqıtıwdıń “Tálim-resurs” orayları jolǵa qoyılǵan. Usı iskerlik nátiyjesinde jas oqıtıwshılardıń shet el mámleketlerinde kásiplik jetiskenligin asırıw imkaniyatı tuwıldı. Mekteplerge jas oqıtıwshılardı tartıw hám olarǵa hár tárepleme ámeliy járdem beriw, tálim-tárbiya procesinde jetik hám jańa texnologiyalar menen támiyinlewde kómeklesiw maqsetinde 2009-jıldan baslap “Respublika jas oqıtıwshılar associaciyası” óz iskerligin basladı. Ǵárezsizlikke eriskennen keyin Birinshi prezidentimiz İ. A. Karimov baslaması menen 1-oktyabr-Oqıtıwshı hám ustazlar kúni ulıwma xalıqlıq bayramı sıpatında keń belgilenedi. Mámleketimizde dástúriy rawishte “Jıldıń eń jaqsı pedagogı” Respublikalıq tańlawı ótkerilip kelinbekte. Ulıwma bilim beriw mekteplerinde islep atırǵan pedagoglar arasınan aldıńǵı hám bilimli oqıtıwshılardıń xoshametleniwi, jas oqıtıwshılarda óz kásibine degen húrmetin oyatadı. 2006-jıldan baslap bolsa “Jıldıń eń jaqsı pán oqıtıwshısı” tańlawı ótkerilip kelinbekte. “Jıl mektebi”-Respublikalıq tańlawı oqıtıwshılarǵa jámáát tiykarında bilimlendiriw orınlarında qolǵa kiritilgen jeńislerin en jaydırıw ushın sharayat jaratpaqta. “Kadrlar tayarlaw milliy dástúri”nde ayrıqsha sóz bolǵan milliy model Ózbekstan Respublikasınıń milliy-aymaqlıq ózgesheliklerin esapqa alǵan hám jetik ilim, texnika hám texnologiya jeńisleri tiykarında tayarlanǵan kadr (qánige) - bárkamal insan hám jetik qánige kelbetin ózinde tolıq kórsetiwshi úlgi. Ózbekstan Respublikasınıń «Bilimlendiriw haqqındaǵı» Nızamı hám “Kadrlar tayarlawdıń milliy dástúri” ideyaların ámelge asırıw procesinde, tiykarınan, oqıtıwshı kadrlardıń roli júdá sheksiz. XXI ásir balasın oqıtıw hám tárbiyalawda, olardı bárkamal insan hám jetik bilimli qánige(kadr) dárejesine jetkiziw wazıypası tek ǵana joqarı tájiriybege iye XXI ásir oqıtıwshısınıń ǵana qolınan keledi. XV ásirde jasap dóretiwshilik etken danıshpan Alisher Nawayınıń jaqın dostı Kamaliddin Husayin Vayiz al-Koshifiy(1440- 20 1505) bala tárbiyasında mektep hám muǵallimniń ayrıqsha ornı barlıǵı haqqında aytıp, muǵallimler dana, bilimli, shiyrin sózli, ádalatlı bolıwı kerek dep esaplaydı. Danıshpan ustazlar haqqında “Axloqi Muhsiniy” shıǵarmasında bılay dep jazadı: “Ustaz balaǵa násiyat hám tálim beriwde sóylew hám ádep qaǵıydalarına boysınıwı dárkar. Jámiyetlik jerlerde oqıwshıǵa qattı sóylew jaraspaydi, balkim basqa jerde balaǵa násiyat qılıw zárúr. Eger, násiyat beriwdiń waqtı kelgenin bilse, oǵan múlayımlıq penen múráját etiwi lazım. Sebebi, biziń elimizde múlayim bolıw maqsetke muwapıq”. Ullı alımlardan Abdurahman Jámiy óz shıǵarmalarında tárbiyashı-muǵallim iskerligine tómendegishe tárip beredi: ”Muǵallim bilimli, aqıllı, ádalatlı, ózinde barlıq joqarı pazıyletlerdi jámlegen bolıwı kerek. Ózin namúnásip tutqan adam hesh qashan balalarǵa bilim hám ádep bere almaydi”. Hazirgi zaman oqıtıwshısı qanday unamlı sıpatlarǵa iye bolıwı kerek. Dáslep zamanagóy bilimler, aldıńǵı qatardaǵı tájiriybeler hám pedagogikalıq sheberligin joqarı dárejede iyelegen, pedagogikalıq izleniw wazıypasına say úyreniw metodları kompleksin shólkemlestire alıwı, teoriyalıq úyreniw hám ámeliy tájiriybe-sınaw islerin ótkeriw bilimine iye bolǵan, oqıtatuǵın oqıw páninen Oqıw dástúri, MS, sabaqlıqlar hám Oqıw metodikalıq qollanbalar, elektron sabaqlıqlar jarata alıwı hám ámelde qollana alıwı lazım. Óziniń pedagogikalıq iskerligin kúndelikli jetilistirip barıwı, kásiplik sıpatların rawajlandırıwı, óz-ózin baqlaw hám bahalaw sawatın iyelewi, jańa pedagogikalıq ideyalardı islep shıǵa alıwı, zamanagóy xabar texnologiyaların sabaq procesinde qollanıwı, kónlikpelerge iye bolıwı, oqıtıwdıń keleshekke qaray baǵdarlaw tiykarında metod, túrlerdi jaratıw hám olardı tálim procesinde ornında qollana biliwıi kerek. Oqıtıwshı-ádepli, ádalatli hám «bala qálbiniń injeneri» balanıń unamlı hám unamsız ózgeshelikleri geyde ustazlar sebepli bolıwın psixolog ilimpazlar kórsetip ótedi. Sebebi, oqıwshı oqıtıwshınıń júris-turısı, kiyiniwine, sóylewine elikleydi. Bala qansha jas bolsa da, onıń insan ekenligin yadtan shıǵarmaw kerek, onı kópshilik aldında abırayın tókpew, jigerin ayaq astı etpew kerek. Pedagog alım Kamil Zaripov: oqıtıwshınıń kásiplik sheberlik mazmun hám kórkemligi “Aǵla oqıtıwshı”, “Dóretiwshi oqıtıwshı” “Novator oqıtıwshı” tımsalında tiykarlaydı hám solay táripleydi. 21 “Aǵla oqıtıwshı” dáslep basqa oqıtıwshılarǵa qaraǵanda óz isine juwapkershilik penen qaraydı. Sol tarawdaǵı unamlı tájiriybelerdi úyreniw, óz sabaqlarında, tálim orınlarında hám topardan tısqarı tárbiyalıq sabaqlarda qollanadı. Sol arqalı ol tálim hám tárbiya salasında ayqın jeńislerdi qolǵa kiritedi. “Dóretiwshi oqıtıwshı”lar da “Aǵla oqıtıwshı”daǵı sıpatlar bolıwı múmkin. Olardıń anıq parqı sonda, aǵla oqıtıwshı bar bolǵan materiallardi úyrenip solar tiykarında tálim-tárbiya boyınsha ayqın islerdi ámelge asırsa, dóretiwshi oqıtıwshı bar materiallarǵa sın kóz- qaras penen qaraydı. Kóp jaǵdaylarda bar bolǵan metodikalıq jol- jorıqlarǵa óz múnásibetin bildirip, sharayat hám jaǵdayǵa óziniń imkaniyatlarına qarap bar bolǵan tártiplerden parıqlı túrde zamanagóy metodikadan paydalanadı. “Novator oqıtıwshı” óziniń pedagogikalıq qurallar hám usılları bar ekenligi menen ajıralıp turadı. Sonıń menen birge, novator oqıtıwshılar ilimiy sheshim, ózine sın kóz benen qaray biliwı ózgesheliklerine de iye boladı. Olardıń kópshiliginde júdá quramalı, basqalar ózlerine isenbeytuǵın sharayatlarda da óz isleriniń tuwrı ekenligine isenim boladı. Demek, pedagogikalıq sheberlik iyesi bolıw ushın oqıtıwshı ózinde de aǵlalıqtı, hám novatorlıqtı (jańalıqqa umtılıw) hám dóretiwshilikti tárbiyalawı lazım. Oqıtıwshı pedagogikalıq sheberligin “Oqıtıwshılardıń ádeplilikke jetisiwi” jónelisinde úyrengen professor Malla Ochilov: pedagogikalıq sheberligin iyelewde kerekli nárse - ádep dep aytıp, kásipke baylanıslı ádep normaların bılay táripleydi: ”İskerliginiń belgili bir salası menen shuǵıllanıwshı kisilerge baylanıslı ádeplilik normalar, talaplar da bar. Bunday ádep kásip (professional) ádebi delinedi. Hár bir jámiyette húkimlik etken ádep penen kásiplik ádebi ortasında belgili bir múnásibet bar. Kásip ádebi ulıwma insanıylıq ádep teoriyasınıń qaǵıydaları hám kemshiliklerin ózinde jámleydi, ayqınlastıradı hám rawajlandıradı”. Pedagogikalıq sheberliktiń ózine tán táreplerden jáne biri, onıń oqıtıwshı shaxsı hám kásibi haqqındaǵı jetik maǵlıwmat hám túsiniklerge iye bolıwında. Oqıtıwshı insan sıpatında jeke pazıyletlerge iye bolıwı menen birge kásiplik yaǵnıy qánigelik pazıyletlerge de iye bolıwı lazımlıǵın tájiriybede kórsetpekte. Bunı 22 joqarıda kásip ádebi haqqındaǵı bildirilgen pikirler mısalında da kórdik. Download 1.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling