Ministry of education and science of the republic of kazakhstan

«YOUTH – DRIVING FORCE OF EDUCATION, SCIENCE AND SOCIETY» 
October 25-26, 2019 
мекемесіне барғысы келмеуіне немесе мұғаліммен ашық қақтығысқа әкеледі. Мұндай 
қатынастарды жою арқылы ғана мұғалімдерге ата-аналармен ынтымақтастықты 
ұйымдастыруға және оларды педагогикалық іс-әрекетке қатыстыруға мүмкіндік 
береді[7,47б.]. 
Қарым-қатынастың психологиялық этикасы. Бұл мұғалімнің жиналыс немесе кеңес 
өткізу қабілетінде, сондай-ақ әкелермен және аналармен сөйлесу кезінде көрінеді.
Қарым-қатынастың негізін алғашқы ата-аналар жиналысы салады. Мұғалімдердің 
көпшілігі оны жұмыс уақыты, жалақы және басқа ұйымдастыру мәселелері туралы 
табанды және егжей-тегжейлі ақпараттан бастайды. Ата-аналарды белсенді 
ынтымақтастыққа шақырады, бірақ көбінесе бұл директивті түрде жасалады: сіз 
жасауыңыз керек, сіз міндеттісіз [6, 64б]. 
Сәлемдесу. Баланы осы оқу орнына беру туралы шешім қабылдағаны үшін ата-
аналарға алғыс айту. Ынтымақтастыққа шақыру туралы өтініш білдіру. Таңертеңгілік 
және кешкілік бірлескен әңгімелер баланы жақсы түсінуге көмектесетінін айту: 
ойыншықты не үшін сындырғанын, тақтаға неге шыға алмайтынын немесе неге алғашқы 
сабақтарда ұйықтайтынын. Педагогикалық проблемалар туралы ашық айту 
(«Бұл....барлық отбасыларда болады», «Алғашқы кезде көптеген балаларда ... кездеседі»). 
Бұл қиындықтардың мұғалімге таныс екендігін және оларды шешуге болатындығын 
көрсетеді. Сыныптағы балалар үйге қарағанда көбінесе үлгілі және тәртіпті болатындығы 
туралы «жеңіл» түсінік. Қарым-қатынас неғұрлым қарқынды болса, қайшылықтардың 
себептері көбірек болатыны белгілі. 
Қорытындылай келе, білім берудегі қиындықтар болатыны сөзсіз және жүздеген 
балалармен жұмыс істеудің көп жылдық тәжірибесі бар мұғалімдер кейде қиын 
жағдайларды ана мен әкеге қарағанда жақсы шеше алады деп айту керек. Сондай-ақ ата-
аналарды әрқашан достық кеңестер мен көмектерге сенім арта алатындығына сендіру 
керек. Жиналысқа немесе кеңеске қатысушы әр топта бір қызығушылық немесе проблема 
біріктіретін ата-аналар болады . Егер бұл девиантты мінез-құлықты балалардың ата-
аналары болса, онда мұғалімге әдептілік қажет. Өйткені, әкелер мен аналар, материалдық 
жағдайына және білім деңгейіне қарамастан, балаларына алаңдайды және оларды дұрыс 
тәрбиелей алмағандары үшін кінәлі сезінеді. Олар мектепке барғанды ұнатпайды, өйткені 
олар сөзсіз ұрсады деп күтеді, сондықтан олар жұмыстан қолы босамады немесе ұмытып 
кеткені туралы айтады. Егер мұғалім оны ештеңеге қабілетсіз, жүрексіз, жауапсыз адам 
деп санамайтын болса және осындай проблемалар басқа ата-аналарға да тән (оның ішінде, 
мүмкін, мұғалімге) екеніне сенімді болса, сондай ата-ана мектепке келеді. Сонда ол өзінің 
проблемасы туралы - ұялмай және беделінің түспейтіндігіне қорқынышсыз еркін сөйлей 
алады [10, 15 б].
Оң тәжірибеге сүйену 
Ата-аналармен жұмыс жасау барысында кейбір мұғалімдердің қателіктері олардың 
кемшіліктері туралы жиі айтатындығында. 
Бұрын жиналыстарда және басқа бірлескен кездесулерде ата-аналар балаларын 
қалай тәрбиелейтіндері туралы әңгімелесулері ата-аналарды ағартушылығының сәтті 
тәсілі болған. Бұл басқа ата-аналарға қорлау болмайтын және сонымен бірге 
сөйлеушілердің беделін арттыратын. Әр отбасында жағымды тәжірибе бар. Мұғалім тек 
ата-аналарға басқалармен бөлісе алатын нәрсесін айтуы керек: біреуі балаларды дене 
шынықтыруын дамытады, енді біреуі зияткерлік дамуына мән береді, біреулер 
мұражайларға үнемі барып тұрады және туған қаланың кез-келген бұрышын біледі, біреуі 
қолөнерге үйретеді. Ол үшін ата-аналармен үнемі сөйлесіп, отбасыларын біліп, 
әрқайсысында жағымды нәрсені көруге тырысу керек [7, 48]. 
Отбасылық дәстүрлерге көңіл бөлу. Отбасылық дәстүрлер көбінесе зерттеу 
шеңберінен тыс қалады, ал нақты солар отбасының рухын, өзара әрекеттесудің белгілі бір 
ахуалын жасайды. Баланың ата-аналары бұл дәстүрлерді үлкендерден алады (бұл оларға 

---

57