Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti fitrat o’zbek adabiyoti namunalari 1 –jild Toshkent «mumtoz so‘Z»

O’zbekchasi:

Yuzingga kulgan kishiga chiroylik bo’lub ko’rin

Yomon so’zdan tilingni saqla, har vaqt yaxshi so’z ista.
Ulug’lar o’zlariga chaqirg’anda tezrak yugurib bor,
Quruq yillarda el-ulusg’a qara, qayerga qo’nsa, shunga qo’n

Qachonki qattig’liq, qora kun keldi “bu ham o’tar” deb

sabr qil;
Zamona ishlarini bilib tur; biroq hammasini ishlashdan
tortin.

Qo’lingdagi narsangni sevsang-da unga ifrot shodlanma

Qo’ldan ketkan narsa uchunda qayg’irma; hasratini ozroq chek.
Ayrim so’zlar: 1. Yavlamoq — yomon. 2. Kuzarmak — saklamoq. 3. Undamak
chaqirmok. 4. Tabaru — taba, tomon. 5. Tavraq — tezrak. 6. Qurg’aq — quruq, qahat, ochlik. 7. Buzun - el, ulus. 8. Quzi - quyi. 9. Ilmak - inmak, ko’nmoq, o’tmak. 10. Artamak — o’tmak. 11. Sarinmak - chidamak. 12. O’zlak - zamona. 13. Tiranmak — ishdan chekinmak, tortinmoq. 14. Akrun
sekin. 15. Saqinmoq —qayg’urmoq. 16. O’kunmak — hasrat chekmak.
Yana bir nasihat1
Olg’il o’git mandan o’g’ul ardam1 tila
Bo’yda2 ulug’ bilka3 bo’lub biliging ula

Bilka adig azku tutub so’zin eshit

Arzamini ukratiban ishqa sura4

Kulsa kishi, otma ankor o’rtar kul-o

Boqqil ankor azguligin, og’zip kul-o

Takma evit5 ashqa6 ko’rub turg’il ala7

Chaqmoq chaqib evsa qali udlur8 yo’la9
Yag’ink taba tatru10 basib bukdank11 bila12
O’g’rab13qali kalsa sayga, qarshu sula14
Qo’rqma, ankor o’tru turub takrayur-o
Qapsa apink albag’utin15 andan16 yar-o

Yashnat qilich bashi uzra qoqqil yara

Bijilib onink bo’yni taqi qalqon, tura17
O’zbekchasi:

O’g’lon, mendan nasihat ol, odob tila, fazilatli bo’l,

Elning ulug’ olimi bo’lub bilganlaringni ulash.

Olim, hakim kishilarni ezgu tutub, ularning so’zlarini

tingla,
Fazilatlarini o’rganib amalga oshir.

Bir kishi senga kulsa, yaxshi muomala qilsa, sena unga

Qizg’in kul otma unga, yaxshiliq bila qari, og’iz bilan
kul.

Har ishka shoshqinliq bilan tekma, sekingina Har

tomonni ko’r so’ngra ishla
Chirog’ yoqmoq uchun shoshib, pishib chaqmoq chaqsang, chirog’
o’chadir.
Yovingg’a o’tkur ko’z bilan diqqat qilib qara,
xanjaringni qayrab tur.
Qachonki senga yurushni qasd qilib keldi, darhol qo’shun
bilan qarshu chiq.

Undan qo’rqma, qarshu tur, tegrasida aylanib yur,

Boturlarini qo’lga tushur, andan keyin yorib tashla.

Yashnat silichni, boshiga ur, yor,

Uning bo’yni qalqon sovuti bilan birga kesilsun.


Ayrim so’zlar: 1. Ardam - fazilat, odob. 2. Bo’y - el, qavm. 3. Bilka - olim, hakim. 4. Sura, Sur-o — surmak, yurgizmak, haydamak. 5. Evit —
shunday yozilgan. To’g’risi “ajala yetmak”, “shoshilmoq” ma’nosidagi evmakdan “evib” bo’lsa kerak. 6. Ashqa - shunday yozilgan. Arabcha tarjimasidan “ishqa” ekani anglashiladir. 7. Ala – to’g’risi: “sekin” ma’nosida “ula” bo’lsa kerak. 8. Udlur — shunday yozilgan. To’rtinchi harfning nuqtasi yo’q. To’g’risi: chirog’ning o’chishi ma’nosida bo’lgan “uzunmoq”dan “uznur”dir.

9. Yula- chirog’. 10. Tatru boqmoq - o’tkur ko’z bilan qarash. 11. Bukda - xanjar. 12. Bilmak - qayramoq. 13. Ug’ramoq - qasd etmak. 14. Sulamak — qo’shun tortmoq. 15. Albag’ut — botur. 16. Andan - so’ngra. 17. Tura — urushda kiyilaturg’an kiy