Mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti tarix fakulteti

 
 

---

63 
III BOB. BMT IXTISOSLASHGAN MUASSASA VA DASTURLARI 
FAOLIYATIDA O‘ZBEKISTONNING ISHTIROKI 
3.1. O‘zbekiston – YUNESKO hamkorligi masalalari 
1992 yil 2 martda O‘zbekistonning BMTga a’zo bo‘lishi O‘zbekiston uchun 
katta ahamiyatga ega bo‘ldi, chunki davlatlarning xalqaro-huquqiy tan olinishi 
ularning xalqaro-huquq subyektiga aylanishida muhim bosqich bo‘lib xizmat qiladi. 
Respublika Xalqaro munosabatlarning to‘laqonli obyektiga aylanadi. O‘zbekiston 
o‘zining tashqi siyosatini amalga oshirishda quyidagi ustuvorliklardan kelib 
chiqadi
74
: 
Birinchidan, o‘zining milliy davlat manfaatlari ustun bo‘lgan kabi o‘zaro 
manfaatlarini to‘liq hisobga olish; 
Ikkinchidan, 
O‘zbekiston insonlar va davlatlar orasidagi o‘zaro 
munosabatlarda umuminsoniy qadriyatlar ustivorligini tan olgan holda xalqaro 
aloqalarda tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash, nizolarni tinch yo‘l bilan bartaraf 
etishni yoqlab chiqmoqda. 
Uchinchidan, O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosati o‘zaro tinchlik, 
o‘zaro foyda, ichki ishlarga aralashmaslik prinsiplariga, mustaqillikni va 
suverenitetni hurmat qilish qoidalariga asoslangan. Xuddi shunday prinsiplar 
O‘zbekiston Respublikasining YUNESKOga nisbatan munosabatlarida ham 
qo‘llaniladi
1
. 
YUNESKO Nizomiga binoan, har bir davlatning bu tashkilotdagi ishtiroki 
hamda rahbar organlarning huquqiy maqomi ko‘rastib o‘tilgan. 
YUNESKO doirasida ishlab chiqilgan va qabul qilingan ko‘plab xalqaro 
konvensiyalarning asosiy vazifasi madaniy merosni muhofaza qilishga qaratilgan 
bo‘lib, O‘zbekistonning ularga qo‘shilishi madaniy boyliklarimizning jahon 
hamjamiyati tomonidan huquqiy himoya qilinishiga va ularni keng targ‘ib qilishga 
imkon beradi. 
74
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 38. 
1
Mamatqulov A. Xalqaro huquq. Darslik. – T.: 1997, 176-bet. 

---

64 
Shuningdek, O‘zbekiston a’zo bo‘lgan YUNESKOning normativ hujjatlarini 
davlat tiliga tarjima qilib, nashr etish, bu sohadagi qonunchilikni takomillashtirishda 
muhim ahamiyatga ega. 
Hozirgi globallashuv jarayonida tinchlik va hamkorlikni mustahkamlash 
dolzarb muammo bo‘lib turgan bir paytda yirik xalqaro tashkilotlarning o‘rni hamda 
ahamiyati tobora yuksalib bormoqda. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, 
bugungi xalqaro munosabatlarda fan, ta’lim va madaniyatning ishonchli 
himoyachisi bo‘lmish YUNESKOning jahon tashkilotlari orasidagi obro‘-e’tibori va 
nufuzi ancha yuqori hisoblanadi. 1946 yilning 4 noyabrida tashkil etilgan 
YUNESKO BMTning eng yirik tayanchi va qanoti desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. 
Uning aynan BMT tuzilganidan bir yil o‘tib, dunyo yuzini ko‘rganiyoq, fikrimizning 
yaqqol tasdig‘idir. 
Tashkilotning asosiy maqsadi jahon xalqlarining fan, ta'lim va madaniyat 
sohalaridagi hamkorligini kengaytirish asnosida dunyoda tinchlik hamda 
xavfsizlikni mustahkamlashga ta‘sir ko‘rsatishdan iboratdir. Buni YUNESKO 
dasturlaridan o‘rin olgan qator yo‘nalishlar orqali ham anglab olish mumkin. 
Jumladan, jahon madaniyatiga, ekologik tadqiqotlar uchun xalqaro ilmiy dasturlar 
tuzishga ko‘maklashish, milliy madaniyatlarning ro‘yobga chiqishini qo‘llab-
quvvatlash, dunyoviy meros hisoblangan boyliklarni saqlash va kengaytirish, 
shuningdek, rivojlanayotgan davlatlarning kommunikatsiya imkoniyatlarini 
oshirishga yordamlashish, inson huquqlari va erkinliklarini ta’minlashga xizmat 
qilish kabi ko‘plab muhim vazifalarga mazkur tashkilot ustuvor ahamiyat 
qaratmoqda
75
. 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan so‘ng birinchilardan bo‘lib, 1993 yil 
26 oktabrda YUNESKO bilan diplomatik aloqalar o‘rnatdi va shu kunga qadar uning 
tadbirlarida faol ishtirok etib kelmoqda. Darhaqiqat, YUNESKO ma’naviy va 
yuksalish yo‘liga kirgan ko‘plab mamlakatlarga, shu jumladan, O‘zbekistonga ham 
xalqaro ma’naviy, madaniy, ilmiy hamkorlikni kengaytirish hamda mustahkamlash 
75
Мўминов А. Ўзбекистон ва ЮНЕСКОнинг халқаро-ҳуқуқий муносабатлари. – Тошкент: Янги аср авлоди, 
2003. – Б. 112. 

---

65 
uchun, butunjahon intellektual maydonida yanada kengroq faoliyat ko‘rsatishi 
uchun imkoniyat yaratib berayotgan yirik tashkilotdir. 
O‘zbekiston YUNESKOga a’zo bo‘lganidan so‘ng yurtimizda ushbu tashkilot 
ishlari bo‘yicha Respublika Milliy komissiyasi tuzildi. O‘tgan vaqt davomida 
mamlakatimiz YUNESKOning eng faol a’zolaridan biriga aylandi. Tarixiy 
obidalarimiz, qadimiy shaharlarimiz, yozma va og‘zaki xalq ijodiyoti, umuman, 
o‘zbek xalqining boy merosiga va O‘zbekistondagi islohotlar jarayoniga 
YUNESKOda qiziqish katta. 
1995 yili YUNESKOning “Ipak yo‘li – muloqot yo‘li” dasturi doirasida 
Samarqandda mintaqamiz sivilizatsiyalari tarixini o‘rganadigan Markaziy Osiyo 
tadqiqotlari instituti ochildi. E’tiborlisi, O‘zbekiston Respublikasi 1997 yilda ilk bor, 
joriy yilda esa ikkinchi marta YUNESKOning oliy rahbarlik organi – Ijroiya 
Kengashi a’zoligiga saylandi. Bu ham o‘zaro hamkorlikka berilgan munosib baho 
va mamlakatimiz nufuzining e’tirofidir
76
. 
YUNESKO rahbarligida va u bilan yaqin hamkorlikda respublikamizda 
ko‘plab madaniy-ma’rifiy, ilmiy-amaliy tadbirlar o‘tkazilib, samarali islohotlar olib 
borilmoqda. Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek, Muhammad Ismoil al-Buxoriy, Ahmad 
al-Farg‘oniy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Imom Abu Mansur Moturidiy kabi buyuk 
bobokalonlarimizning, Buxoro, Xiva, Termiz, Shahrisabz, Qarshi, Samarqand, 
Marg‘ilon, Toshkent shaharlarining, “Alpomish” dostoni, “Avesto” va Xorazm 
Mamun akademiyasining yubileylari YUNESKO ishtirokida keng nishonlandi. 
Yurtimizda tashkil etiladigan qator ilmiy-madaniy anjumanlarda, “Sharq taronalari” 
xalqaro musiqa festivalida ham YUNESKO vakillari qatnashishdi. “O‘zbekiston 
madaniyati va san’ati forumi” jamg‘armasi mazkur tashkilot bilan samarali 
hamkorlik qilib kelmoqda. Shuningdek, ayrim yirik bayramlar O‘zbekiston bilan 
birga YUNESKOning bosh qarorgohi joylashgan Parij shahrida ham o‘tkaziladi. 
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1996 yilning 
aprelida Fransiyaga tashrifi chog‘ida YUNESKO Bosh qarorgohida bo‘lib, Ijroiya 
76
Рахимов М. Сотрудничество Республики Узбекистан со специализированными учреждениями ООН. 
1991– 1999 гг (на примере ЮНЕСКО). Автореферат дисс. канд.ист.наук. – Ташкент, 2000. – С. 24. 

---

66 
Kengashi a’zolari bilan uchrashdi, Sohibqiron Amir Temurning 660 yilligiga 
bag‘ishlangan yubiley tantanalarida, xususan, “Temuriylar davrida ilm-fan va 
madaniyat taraqqiyoti” nomli xalqaro ko‘rgazmaning ochilish marosimida ishtirok 
etdi. 
YUNESKO Bosh konferensiyasining Toshkent shahrining 2200 yilligini 
nishonlash to‘g‘risidagi 2007 yil 2 noyabrdagi 34-sessiyasida qabul qilingan qarori 
jahon hamjamiyati tomonidan yurtimiz tarixining, qadimiy shahrimiz dunyo 
tamadduniga qo‘shgan hissasining o‘ziga xos e’tirofi bo‘ldi. 
2009 yilning aprel oyida YUNESKOning Parijdagi bosh qarorgohida 
Toshkentning 2200 yilligi keng nishonlandi. May oyida esa poytaxtimiz va uning 
tarixiga bag‘ishlab o‘tkazilgan xalqaro ilmiy konferensiyada Osiyo va Yevropa 
sivilizatsiyasining turli davrlarida Toshkentning tutgan beqiyos o‘rni dunyo olimlari 
tomonidan alohida ta’kidlandi. 
O‘zbekistonning xalqaro aloqalardan, shu jumladan, YUNESKO bilan 
do‘stona hamkorlikdan asosiy maqsadi – mamlakatimizni, boy tariximizni, 
xalqimizning ma'naviy yuksakligini va eng muhimi, mustaqil tashqi siyosatimizni 
dunyoga, xalqaro jamoatchilikka, dunyo hamjamiyatiga ko‘rsata olishdir. 
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimov bu masala xususida 
to‘xtalar ekan, bir tarixiy haqiqatni eslatish orqali ajoyib g‘oyani ilgari surgan edi: 
“Biz o‘zbeklarni ulug‘, bunyodkor xalq deb dunyoga tarannum etyapmiz va aslida 
ham shunday
77
. YUNESKOning Parijdagi qarorgohida Amir Temur bobomizning 
to‘ylarini o‘tkazishdan maqsad nima edi? Komil bu insonning, eng avvalo, buyuk 
davlat asoschisi, buyuk bunyodkor, ijodkor shaxs bo‘lganini, fan, madaniyatga 
homiylik qilib, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga beqiyos hissa qo‘shganini olam 
ahliga bildirish edi”
78
. 
77
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 130. 
78
Рахимов М. Сотрудничество Республики Узбекистан со специализированными учреждениями ООН. 
1991– 
1999 гг(на примере ЮНЕСКО). Автореферат дисс. канд.ист.наук. – Ташкент, 2000. – С. 38. 

---

67 
Shu tariqa, O‘zbekiston – YUNESKO aloqalari rivojlanib borar ekan, bu 
hamkorlik kelgusida ham ma’rifat va ezgulik elchisi timsolida jahon xalqlariga, 
dunyo tinchligi va barqarorligiga munosib ulush qo‘shaveradi
79
. 
O‘zbekiston Respublikasi YUNESKO ishlari bo‘yicha Milliy komissiyasi
1994 yil 29 dekabrda tashkil etilgan bo‘lib, uning tarkibi Vazirlar Mahkamasi 
tomonidan tasdiqlangan. Komissiyaning asosiy vazifasi YUNESKO dasturlarini 
O‘zbekistonda amalga oshirilishiga ko‘maklashish va respublika vazirliklari va 
muassasalarining bu sohadagi faoliyatini muvofiqlashtirishdir.
YUNESKO 50 dan ortiq axborotnoma va 20 dan ortiq axborotnoma va 20 dan 
ortiq davriy nashrlar chiqaradi. Ular orasida eng mashhurlari “YUNESKO kuryeri” 
oynomasi (30 tilda nashr etiladi), “Kelajak” (ta’lim sohasidagi haftalik), “Muzey”, 
“Ijtimoiy fanlar xalqaro oynomasi”, “Tabiat va resurslar”, “Mualliflik huquqi 
bo‘yicha Axborotnoma”, “Ta’lim xalqaro Axborotnoma”si, “Impakt: fan va 
jamiyat” kabilardir. YUNESKO har ikki yilda bir marta chop etiluvchi ta’lim, fan, 
madaniyat va kommunikatsiya holati haqida umumjahon ma’ruzalarini chop etadi. 
YUNESKO “Insoniyatning ilmiy va madaniy rivojlanishi tarixi” (6 jild), “Lotin 
Amerikasi davlatlari tarixi ” (7jild), “Afrika umumiy tarixi” (8jild), “Markaziy 
Osiyo sivilizatsiyasi tarixi” (6 jild) kabi fundamental kitoblar chop etmoqda. 
Olti jildlik “Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi tarixi” xalqaro hamkorlik doirasida 
yaratilmoqda, bunda, birinchi navbatda, Markaziy Osiyo tarixiy-madaniy 
mintaqasiga kiruvchi qator davlatlar, jumladan, O‘zbekiston olimlari ishtirok 
etmoqdalar
80
. 
YUNESKO doirasida Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolarning ming 
yillik, Mirzo Ulug‘bekning 600 yillik, 1997 yili YUNESKOning jahon madaniy 
boyliklari ro‘yxatiga kiritilgan Xiva va Buxoro shaharlarining 2500 yilligi 
nishonlandi. Amir Temurning 660 yillik tantanalari, Toshkent shahrining
2200 yilligi butun jahon miqyosida keng nishonlandi
1
. 
79
 
http://mfa.uz/uzb/xalqaro_munosabatlar/madaniyat_hamk/
 
80
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 132. 
1
A.Saidov. Xalqaro huquq. “Adabiyot jamg‘armasi”. – T.: 2001. 313-314-betlar. 

---

68 
Qadimiy va hamisha navqiron Toshkent shahrining 2200 yilligini munosib 
o‘tkazish maqsadida nufuzli xalqaro tashkilot bo‘lmish YUNESKO qarori asosida 
ushbu yubileyni yurtimizda keng nishonlandi. 
2008 yil 23 oktabrda Toshkent shahrida “Buyuk Ipak yo‘li mamlakatlarida 
madaniy turizmni rivojlantirish va targ‘ib etish yo‘llari” deb nomlangan Xalqaro 
forum bo‘lib o‘tdi. Uning tashkilotchisi sifatida O‘zbekiston hukumati hamda 
YUNESKO tashkilotida Doimiy vakilligi qatnashishdi. 
Xalqaro forumning asosiy maqsadi madaniy turizmni rivojlantirining yangi 
yo‘llarini muhokama qilish va uni keng targ‘ib etish, hamda shu sohada tajriba 
almashishni yo‘lga qo‘yish edi. 
Shuningdek, Buyuk Ipak yo‘liga hamda unda joylashgan davlatlarda madaniy 
turizmni rivojlantirishga bag‘ishlangan ta’lim dasturlarini va hamkorlikdagi 
izlanishlarni qo‘llab-quvvatlashga alohida e’tibor qaratildi. Bu tadbirda Xalqaro 
Markaziy Osiyo tadqiqotlari instituti (MITSAI) doirasida tarixiy shaharlarni 
rivojlantirish yo‘lida tajriba almashishni davom ettirish zarurati e’tirof etildi. 
2008 yil 24 – 28 oktabrda Xalqaro forum ishtirokchilari YUNESKO 
tashkilotining umumjahon madaniy merosi ro‘yxatiga kiritilgan Samarqand, Buxoro 
va Xiva shaharlari bo‘ylab sayohat mobaynida O‘zbekistonning boy madaniy va 
tarixiy merosi bilan tanishish imkoniga ega bo‘ldilar. YUNVTO Bosh kotibi 
o‘rinbosari Janob Tolib Rifayning aytishicha, O‘zbekistonning jahon turizm 
markazlaridan biri bo‘lishiga katta imkoniyatlari bor. O‘zbekistonning boy tarixi va 
madaniyati ko‘plab turistlarni jalb qilishda asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi
81
. 
O‘zbekistonning YUNESKO dagi doimiy vakolatxonasi, O‘zbekistonning 
Fransiyadagi elchixonasi hamda O‘zbekiston havo yo‘llari” MAK bilan birgalikda 
Parij shahrida O‘zbekistondagi Qirg‘izistonlik qochoqlarga hajmi 1 tonna bo‘lgan 
gumanitar yordamni yig‘ish va jo‘natish masalasi ishlab chiqildi. Gumanitar yordam 
“O‘zbekiston havo yo‘llari” MAKning 2010 yilning 23 iyunida bo‘ladigan Parij – 
81
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 149. 

---

69 
Toshkent reysi bilan O‘zbekistonga hamda keyinchalik tez sur’at bilan qochoqlar 
joylashgan hududga yetkazib beriladi. 
Asosan, dori-darmon, oziq-ovqat va birinchi navbatda kerak bo‘ladigan 
buyumlardan iborat gumanitar yordam Fransiyaning ilg‘or turistik kompaniyalari 
rahbarlari hamda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari tomonidan taqdim etildi. 
2010 yil 1 fevral – O‘zbekiston 1 fevraldan 5 fevralgacha Parijda o‘tadigan 
saraton kasalliklari bilan kurash bo‘yicha XXI Xalqaro kongress doirasida saraton 
kasaliga qarshi Parij xartiyasiga qo‘shildi. 
Joriy yilning 7 – 10 sentabr kunlari BMTning Ta’lim, fan va madaniyat 
masalalari bo‘yicha tashkiloti (YUNESKO) bosh direktori Koichiro Matsuura 
yurtimizda mehmon bo‘ldi. 
Tashrif doirasida O‘zbekiston bilan YUNESKO o‘rtasida ikkala tomon uchun 
ham ustuvor ahamiyat kasb etuvchi yo‘nalishlar, xususan, ta’lim va madaniyat 
sohalaridagi hamkorlikni rivojlantirish masalalarini muhokama etildi. 
“O‘zbekiston va YUNESKO o‘rtasidagi hamkorlikning bugungi darajasidan 
benihoya mamnunman. Yurtingizga bo‘lajak safar mening O‘zbekistonga ikkinchi 
rasmiy tashrifim bo‘ladi. Birinchisi salkam olti yil avval bo‘lib o‘tgan. O‘sha 
davrdan buyon o‘tgan vaqt mobaynida yurtingiz erishgan yutuqlar menda katta 
taassurot uyg‘otadi”, – deydi YUNESKOning bosh deriktori Koichiro Matsuura
82
. 
O‘zbekiston puxta o‘ylangan va izchil amalga oshirilayotgan islohotlar tufayli ko‘p 
sohalarda, jumladan ta’lim tizimini takomillashtirishda katta yutuqlarni qo‘lga 
kiritdi. YUNESKO milliy ta’lim tizimini isloh etishda O‘zbekiston hukumati bilan 
hamkorlikni yanada rivojlantirishga tayyor va rejalar amalga oshishiga ishonch 
bildirdi. YUNESKO, shuningdek, o‘zbek xalqining boy madaniy merosi va xilma-
xilligini asrash yo‘lidagi hamkorlikni davom ettirishga tayyor. Ayni paytda 
O‘zbekistonda jahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan to‘rtta obyekt mavjud. Bular 
Buxoro, Toshkent, Xiva. O‘zbekistonning juda ham boy madaniy an’analari bor. 
Mamlakat nomoddiy merosning ikki durdonasi: Boysun madaniy hududi va 
82
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 149. 

---

70 
mashhur Shashmaqomga ega. YUNESKO tomonidan dunyo bo‘yicha 90 ta ana 
shunday nomoddiy madaniy meros durdonasi ro‘yxatga olingan. O‘zbekiston 
hukumati xalqning boy madaniy turfa xilligini asrash yo‘lida katta ishlarni amalga 
oshirmoqda. YUNESKO mazkur masalani hal etishda ko‘maklashishga tayyor. 
Bugun O‘zbekiston Markaziy Osiyo hayotining barcha jabhalarida juda muhim 
ahamiyat kasb etmoqda
83
. 
Mamlakatimiz YUNESKO tomonidan qabul qilingan o‘nga yaqin xalqaro 
hujjatga qo‘shilgan. Mazkur hujjatlarga muvofiq, yurtimizda bebaho madaniy-
ma’rifiy merosni asrab-avaylash, ilmiy ahamiyatini keng targ‘ib va tashviq etish, bu 
boradagi xalqaro hamkorlikni yanada kuchaytirish yuzasidan salmoqli ishlar amalga 
oshirilmoqda. 
Xivadagi Ichanqal’a me’moriy majmuasi, Samarqand, Buxoro, Shahrisabz 
shaharlaridagi tarixiy markazlar YUNESKOning Jahon madaniy merosi ro‘yxatiga 
kiritilib, xalqaro muhofazaga olingan. Boysun folklori, Shashmaqom, Katta ashula 
kabi musiqa san’atimizning nodir namunalari, Navro‘z ayyomi YUNESKOning 
nomoddiy madaniy merosi ro‘yxatidan joy olgan. 
Bir qator tarixiy shaharlarimiz va buyuk allomalarimizning yubiley sanalari, 
Xorazm Ma’mun akademiyasining 1000 yilligi YUNESKO ishtirokida keng 
nishonlangani O‘zbekistonning azaldan jahon ilm-fani va madaniyatining yirik 
markazlaridan biri bo‘lib kelganligining xalqaro miqyosdagi e’tirofidir. 
Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha xalqaro islom tashkilotining 
(ISESCO) Toshkentni 2007 yilda islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilishi ham 
O‘zbekiston – YUNESKO hamkorligining o‘ziga xos samaralaridandir
84
. Zero, 
o‘zbek zaminidan yetishib chiqqan allomalar va ularning asarlarini, O‘zbekistondagi 
betakror me’moriy obidalar va muqaddas qadamjolarni, noyob tarixiy-madaniy va 
ilmiy merosni xalqaro miqyosda keng tanitish va targ‘ib etishda YUNESKO muhim 
o‘rin tutadi. 
83
http://gzt.uz/uzbl/siyosat/koichiro_matsuura_yunesko_ozbekiston_bilan_hamkorlikni_kengaytirishga_tayyor.mgr
 
84
Абдимўминов О.Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО алоқаларида конфессиялараро мулоқот ва диний 
бағрикенглик масалалари // Имом Бухорий сабоқлари. –2016. – №3. – Б.57. 

---

71 
“O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi” mavzuidagi 
xalqaro anjumanga YUNESKOning nufuzli delegatsiyasi tashrif buyurgani ham 
mamlakatimizning 
ushbu 
tashkilot 
bilan 
hamkorligi 
yuksak 
darajada 
rivojlanganidan yana bir dalolatdir. 
Ayni paytda, O‘zbekiston Respublikasi YUNESKOning MOST (Ijtimoiy 
o‘zgarishlarni boshqarish) dasturi bo‘yicha hukumatlararo kengashi hamda Yuridik 
qo‘mitasi a’zosi, Madaniyat masalalari bo‘yicha komissiya raisining o‘rinbosaridir. 
Shuningdek, 
YUNESKO 
BMTning 
“Savodxonlik 
o‘n 
yilligi”
(2003-2012 yillar) va “Barqaror taraqqiyot ta‘limi o‘n yilligi” (2005-2014 yillar) 
dasturlarini jahon miqyosida amalga oshirilishida yetakchilik qiladi. 
Madaniyat sohasida YUNESKO faoliyati xalqaro me’yoriy hujjatlarni 
tayyorlash va amalga oshirish, madaniyatlararo muloqot va madaniy turfa xillik 
dasturlarini qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Jumladan, Butunjahon madaniy va tabiiy 
yodgorliklarini saqlash bo‘yicha konvensiya doirasidagi ro‘yxatga O‘zbekiston 
Respublikasidan 4 ta nomzod kiritilgan (hozirda Butunjahon yodgorliklari 
ro‘yxatiga 890 dan ortiq madaniy va tabiiy obyektlar kiritilgan) – Samarqand, 
Buxoro va Shahrisabz shaharlarining tarixiy markazlari, Xiva shahridagi Ichan qal’a 
majmuasi. Nomoddiy madaniy merosni himoya qilish xalqaro konventsiya 
doirasidagi YUNESKO reprezentativ ro‘yxatiga O‘zbekiston Respublikasidan 
Navro‘z, Boysun madaniy makoni, Shashmaqom va Katta ashula nomzodlari 
kiritilgan (jahon bo‘yicha ushbu ro‘yxatda 166 nomzod)
85
. Buyuk Ipak yo‘li 
madaniy merosini o‘rganishda xalqaro hamkorlikni rivojlantirish maqsadida 
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi bilan 
Samarqand shahrida 1995 yili Markaziy Osiyo tadqiqotlari YUNESKO xalqaro 
instituti ta’sis etilgan. 
YUNESKO ishlari bo‘yicha O‘zbekiston Milliy komissiyasining katta 
tajribasini inobatga olgan holda, 2000 yil Toshkent shahrida YUNESKO tomonidan 
Osiyo – Tinch okeani davlatlari milliy komissiyalarining mintaqaviy anjumani 
85
Абдимўминов О.Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО алоқаларида конфессиялараро мулоқот ва диний 
бағрикенглик масалалари // Имом Бухорий сабоқлари. –2016. – №3. – Б.29–31. 

---

72 
bo‘lib o‘tdi. Ushbu yilda respublikamiz Milliy komissiyasi tashkilotning 
“YUNESKOning assotsiyalashgan maktablari” dasturining eng yaxshi koordinatori 
sovrinini oldi. 
2001 yilda YUNESKO Bosh kotibining qaroriga ko‘ra, YUNESKO ishlari 
bo‘yicha O‘zbekiston Milliy komissiyasi tinchlikni ta‘minlash va xalqaro 
hamkorlikni rivojlantirish borasida qo‘shgan hissasi uchun tashkilotning “Tinchlik 
bizning qo‘limizda” mukofoti bilan taqdirlandi
86
. 
2013 yilning avgust oyida mamlakatimizga YUNESKO Bosh kotibi 
I.Bokovaning tashrifi bo‘lib o‘tdi. Tashrif doirasida I.Bokova Samarqand shahrida 
o‘tkazilgan “Sharq taronalari” IX xalqaro musiqa festivalida ishtirok etdi
1
. 
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston va BMT ixtisoslashgan muasassalarining 
hamkorligi ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy islohotlar, mamlakat taraqqiyoti, 
barqaror rivojlanish kabi masalalarda yaqqol namoyon bo‘ladi. BMT tashkilotlari 
O‘zbekistonga o‘tish davrida turli islohotlarda jahon tajribasidan kelib chiqqan 
holda ko‘mak berdi, modernizatsiya sharoitida esa o‘zaro manfaatli hamkorlik 
aloqalari yangi yo‘nalishlarda rivojlanib bordi. 
86
Абдимўминов О. Б. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО: илм-фан, таълим, маданият ва тарихий меросни сақлашдаги 
ҳамкорлик// ЎзМУ хабарлари. – 2011. – №1. – Б. 151–153. 
1
http://www.mfa.uz/uz/cooperation/international/1227/ 

---

73