Молекуляр биология” фани бўйича малакавий имтиҳон топшириш учун саволлар

Транспозонлар мобил генетик элементлар. Бир ДНК молекуласи ва бир геномдаги турли репликонлар орасида кўчиб юрувчи элементлар ҳисобланади.
Марказий қисмда кўчиб юришни таъминловчи генлар жойлашади. Прокариотлар транспозонлари уч турда бўлади:
1.IS элементлар
2.Tn элементлар
3.Mu элементлар
ISэлементлар инсерцион элементлар 700-800 жуфт нуклеотидлардан иборат.
Tn элементлар (хусусий транспозонлар) кўчиб юрувчи генлардан ташқари оғир металларга нисбатан, антибиотиклар, УФ, патогенлик омили генларини тутади. 3548 ж.н. иборат


7-БИЛЕТ

1. 
   Нуклеозид ва нуклеотидлар.
   

Нуклеозидлар. Азот асослари пентоза билан бирикишидан хосил бўлган моддага нуклеозид дейилади. Нуклеозидлар N -глюкозидга мансуб. Улар пентозанинг С-1 атоми пуриннинг N-3 ёки пиримидиннинг N-1 атоми билан боғланган.
Nukleozidlar N-glikozidlarga mansub. Улар Nukleozidlar pentoza turiga ko`ra tarkibida 2 xil –2-dezoksiriboza tutgani dezoksiribonukleozidlarga, riboza bo`lsa, ribonukleozidlarga taqsimlanadi. DNK strukturasida faqat dezoksiribonukleozidlar; ribonukleozidlar esa faqat RNK da uchraydi. Pirimidin va purin nukleozidlari o`ziga mos azot asoslari saqlaydi.
Nukleotidlar. Nukleozidlarni fosfat kislota qoldig`i bilan birikishidan nukleotidlar hosil bo`ladi, ya’ni nukleotid tarkibi – azot asosi, uglevod qoldig`i va fosfat kislotadan iborat. Bu tartib (A-U-F) dagi nukleotid 2 xil gidroliz qilish bilan aniq tasdiqlanishi mumkin. Birinchi gidrolizda uglevod bilan fosfat kislota orasida bog` uzilib, azot asosi va uglevoddan iborat glikozid (nukleozid) , ikkinchi gidrolizda azot asosi erkin holda ajralib, uglevod bilan fosfat kislotadan iborat monosaxarid-fosfat hosil bo`ladi. Demak, nukleotid molekulasida uglevod o`rtada joylashgan Turlicha ribonukleotidlarda fosfat pentoza halqasiga 2¹, 3¹, 5¹ va dezoksiribonukleotidlarda - 3¹, 5¹ holatlarida birikishi mumkin. Hujayradagi erkin nukleotidlar fosfatni 5¹ holatida biriktirgan. Nuklein kislotalarining biologik sintezida nukleozid - 5¹-fosfatlar ishtirok etadi va ularning parchalanishidan hosil bo`ladi. Nukleozid - 5¹-fosfatlar yoki mononukleotidlar o`z nukleozidlarining unumlari bo`lgan asosiy va siyrak ribomononukleotidlarga va dezoksiribomononukleotidlarga taqsimlanadi. Mononukleotidlarning fosfatli tarkibiga qo`shimcha fosfatlarni birikishidan nukleozidpolifosfatlar hosil bo`ladi: adenozin 5¹-trifosfat (ATF). Hujayrada nukleoziddifosfatlar va nukleozidtrifosfatlar ko`proq uchraydi. Hujayra ichi modda almashinuvining universal regulyatorlari bo`lgan siklik nukleotidlar nukleotidlar unumlari hisoblanadi (3¹, 5¹ - AMF va 3¹, 5¹ - GMF). Nukleotidlar unumlarining katta guruhi turli fermentlarning kofermentlari bo`lib xizmat qiladi:

2.