“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

 
5. Investitsion banklar 
 
Investitsion banklar (investment banks) – bu shunday firmalarki, ular-ning 
asosiy vazifasi xususiy kompaniyalar, hukumat va boshqa tashkilot-larga o‘z 
faoliyatini moliyalashtirish uchun zarur mablag‘larni jalb qilishda yordam 
berishdan iborat. Shu maqsadda investitsion banklar o‘z mijoz-larining qimmatli 
qog‘ozlari chiqarilishini tashkil etadilar. Bundan tashqari, ular ba’zida hatto 
firmalar qo‘shilishiga yoki bitta firma boshqasi tomonidan “yutib yuborilishi”ga 
ta’sir ko‘rsatadilar (imkoniyat yaratadilar). 
Investitsion banklar ko‘pincha anderrayting, yoki o‘zlari bozorda 
joylashtiradigan qimmatli qog‘ozlarga obuna bilan shug‘ullanadilar. Anderrayting 
mohiyatan emitent uchun o‘ziga xos sug‘urta hisoblanadi, chunki investitsion bank 
emitentning chiqarilgan qimmatli qog‘ozlarini kafolatli joylashtirish majburiyatini 
o‘z zimmasiga oladi. Agar qimmatli qog‘ozlar tashqi investor tomonidan sotib 
olinmasa, u holda investitsion bank shu qimmatli qog‘ozlarni emitentdan oldindan 
belgilangan narxda, ya’ni kafo-latlangan narxda sotib oladi. 
Ko‘p mamlakatlarda universal banklar Amerika investitsion banklari 
vazifalarini bajaradilar, ammo AQShda 1933 yilda qabul qilingan Glass-Stigal 
(Glass Steagall Act) qonuniga muvofiq tijorat banklariga ander-raytingga taalluqli 
bo‘lgan ko‘pgina faoliyat turlari bilan shug‘ullanish man etilgan. Biroq, so‘nggi 
yillarda AQShning bu banklariga bu kabi xizmatlar ko‘rsatishga ruxsat etildi.

---

77 
6. Venchur kompaniyalariga kapital qo‘yuvchi firmalar va aktivlarni 
boshqaruvchi firmalar 
 
 
Venchur kompaniyalariga kapital qo‘yuvchi firmalar (venturecapital firms) 
investitsiya banklariga o‘xshash, lekin bitta farqi ularning mijozlari yirik 
korporatsiyalar emas, balki o‘z faoliyatini endi boshlagan firma-lardir. Bunday 
yosh kompaniyalarning boshqaruvchilari tajribasiz bo‘lib, ular nafaqat moliyaviy 
yordamga, balki biznesni olib borish borasida maslahatga ham muhtoj bo‘ladilar. 
Mazkur bo‘limda o‘rganiladigan firmalar aynan shunday xizmatlar ko‘rsatadilar.
“Venchur kapitalistlari” (ya’ni “venchurli” kapital qo‘yilmalari bilan 
shug‘ullanadigan kompaniya yoki bank) yangi biznesga pul tikadi (qo‘yadi) va 
boshqaruv xodimlariga firmani “ommaga chiqishga tayyor” bo‘ladigan holatga 
ko‘tarishga, boshqacha qilib aytganda, o‘z aksiyalarini keng doiradagi 
investorlarga sotishni boshlashga yordam beradi. Bu darajaga ko‘tarilgach, 
“venchur kapitalisti”, odatda, kapitaldagi o‘z ulushini sotadi va yangi venchur 
kompaniyasi bilan shug‘ullanishni boshlaydi.
 Bu kabi firmalar, ko‘pincha, investitsiyalarni ishonchli (ishonch bo‘yicha) 
boshqaruvchi kompaniya deb ataladi. Ular maslahat beradilar va ko‘p hollarda 
o‘zaro va pensiya fondlarini hamda boshqa aktivlar birlashmalarini alohida shaxs, 
firma va davlat tashkilotlari manfaatlari yo‘lida boshqaradilar. Ular mustaqil firma 
bo‘lishi yoki boshqa kompaniya tarkibiga uning bo‘limi sifatida kirishlari, 
masalan, trast kompaniyasi bankning, sug‘urta kompa-niyasining yoki brokerlik 
firmasining bir bo‘lagi bo‘lishi mumkin.