“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

R = R + U
=R+m+e 
=R +β1*F1+β
YaMM 
*F
YaMM
+Br*Fr+ e 
Biz bu yerda aksiyaning inflyatsiya betasini ifdalash uchun simvol β
1 
dan, 
F
YaMM 
danYaIM beta uchun va B
r 
dan foiz stavka betadan foydalandik. Tenglikda, 
F kutilmagan hodisani ifodalaydi ehtimol u inflyatsiya, YaMM yoki foiz stavkalari 
bo'lishi mumkin. 
Misol orqali kutilmagan voqea hodisalarni kutilgan daromadga yig’indisi 
umummiy daromad R berilgan aksiyalarga teng ekanligini ko’rib chiqamiz. 
Yanada aniqroq qilish uchun, daromad gorizon yilidan ko’proq yoki 1 oydan deb 
tasavvur qilaylik. Tasavvur qiling yil boshida inflyatsiya 5 % bo’lishi kutilyapdi, 
Yalpi Milliy Mahsulot (YaMM) 2 % ga o’sishi kutilyapdi va foiz stavkasi 
o’zgarishi kutilmayapdi. Tassavur qiling aksiyalarda bizar izlayotgan betalar 
qo’ydagicha: 
β
l
 = 2 
β
YaMM
 = 1 
β
r
 = -1,8 
Betaning kattaligi aksiyalar daromadiga tizimli riskning qanchalik katta 
ta’sir qilishini ko’rsatadi. Beta +1 aksiyalar daromadining ko’tarilishi yoki 

---

164 
tushushini birma-bir tizimli omillar bilan ko’rsatadi. Bizning misolda YaMM 
aksiyalardagi beta 1 ga tengligi sababli kutulmagan voqea hodisalar natijasida 
YaMM 1 % ga o’zgarishi daromadning 1 % ga oshishiga olib keladi. Agar YaMM 
beta – 2 ga teng bo’lganda, daromad 2 % ga pasaygan bo’ladi. 
Tasavvur qiling yil davomida qo’yidagi voqealar sodir bo’ldi: inflyatsiya 7 
% ga o’sdi, YaMM faqatgina 1 % ga ko’tarildi va foiz stavkasi 2 foizga 
pasaytirildi. Biz komapaniyada bir qancha yaxshi yangi o’zgarishlarni ko’rdik, 
ehtimol kompanianing yangi biznes strategiyasi tezlik bilan omad keltirgandir 
shunday qilib kompaniyaning daromadining 5 % o’sishiga olib keldi. Boshqacha 
qilib aytganda: 
e = 5 % 
Keling, aksiyadan yil davomida tushgan daromad haqidagi barcha 
ma'lumotlarni yig'ib chiqamiz. 
Birinchidan, biz tizimli omillarda bo'lib o'tgan yangiliklarni yoki kutilmagan 
o’zgarishlarni aniqlashimiz kerak. Bizning ma'lumotlardan shuni bilamizki: