“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

2. Aktivlarni baholashning asosiy jarayoni
109
 
 
 Baholash jarayoni quyidagicha tasvirlanishi mumkin: kutilgan pul oqimlari 
investor talab etgan qaytim darajasida joriy davrga diskontlash orqali joriy 
qiymatini hisoblab aktivga qiymat belgilash. Investorning talab etilgan qaytim 
darajasi, r, foiz stafkaning risksiz darajasi orqali aniqlanadi va investor kutadigan 
risk mukofoti zarur kompensatsiya hisoblanadi. Natijada baholashning asosiy 
modeli matematik jihatdan quyidagicha bo’ladi: 
109
Arthur J. Keown, John D. Martin, J. William Petty, Foundations of Finance, Global Edition, 8/E, Pearson, 
2014, p. 228 – 229

---

176 
(1a) 
Yoki belgilar bilan quyidagicha 
V = 
(1b) 
Bu yerda V = 1 yildan n yilga qadar 
kelgusi yillik daromad keltiruvchi pul 
oqimlarining ichki qiymat yoki joriy qiymati 
= t vaqtda olinadigan naqd pul 
r = investorning talab etilgan qaytim darajasi 
(1) tenglamadan foydalanganda baholashning asosiy bosqichlari quyidagilar: 
1-qadam: (1) tenglamadan 
ni hisoblash, ya’ni u qimmatli qog’ozlar taklif 
etadigan kelgusi pul oqimlarining vaqt bo’yicha qiymati 
2-qadam: r, investorning talab etilgan qaytim darajasini aniqlash 
3-qadam: V ichki qiymatni aniqlash, ya’ni kutilgan pul oqimlari investor talab 
etgan qaytim darajasida joriy davrga diskontlash orqali joriy qiymati 
(1) tenglamada baholash jarayoni asosida kelgusi pul oqimlarining joriy qiymati 
aniqlanadi. Bu bizning bobdagi eng muhim tenglama, chunki bu bobdagi 
qolgan tenglamalar shu tenglamaning qayta tuzilgan variantlari va 8-bobda 
bu tenglamaning qayta tuzilgan shakllari uchraydi. Agar biz (1)tenglamani 
tushuna olsak, baholashni amalga oshira olamiz va boshqa shu asosdagi 
masalalarda ham aniqroq fikrga ega bo’lamiz.