Морфемика. Морфема ҳәм оның түрлери


Download 337.05 Kb.
Pdf ko'rish
bet11/54
Sana29.07.2023
Hajmi337.05 Kb.
#1663692
TuriЛекция
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   54
Bog'liq
I.Seytnazarova. Hazirgi qaraqalpaq tili. Morfologiya (2006)

сынықшы.
Шылық//шилик 
аффикси 
атлықларға 
жалғанғанда: 
дийханшылық, 
бақсышылық. Келбетликлерге жалғанғанда: жуўапкершилик. Рәўишлерге: 
молшылық кемшилик, модаль сөзлерге: мүмкиншилик баршылық. 
Лық//лик аффикси атлық, келбетлик, санлық ҳәм рәўиштен атлық жасайды: 
етикшилик, қамыслық, ағалық, аўызлық, бирлик, төртлик. 
Хана қосымтасы атлық сөзге жалғанып бирнәрсеге арналған орынның атын 
аңлатады: отынхана, шайхана, ғәллехана.
Зар қосымтасы атлықтан бирнәрсениң жасайтуғын, өсетуғын орнына 
байланыслы, сөздиң көплигин, моллығын билдиреди: гүлзар, интизар, көклемзар. 
Нама қосымтасы атлықларға жалғанып белгили ҳүжжет атларын билдиреди: 
шәртнама, ўәсиятнама, әдепнама. 
Атлық жасаўшы өнимсиз қосымталарға төмендеги аффикслер киреди: 
Гек, деў, ын, еке, ғай, аң, ең. Мысалы: илгек, тозаң, қудағай. 
Фейилден атлық жасаўшы аффикслер: ма//ме, ба//бе, па//пе, мақ//мек, бақ//бек, 
пақ//пек, ыў//иў, ыш//иш, ақ//ек, ық//ик, ыс//ис, ша//ше ғақ//гек, қақ//кек, 
қыш//гиш, қын//кин мық, дақ, маш, ўыл, дық, аффикслери төмендеги мәнидеги 
атлықларды жасайды. Ба//бе, ма//ме, па//пе аффикслеринен аўқат түрлери: жарма 
қарма, аўрыў түрлери: ысытпа, қурал әспаб атлары: қырма, тырма, орын атлары: 
бөлме жасалады.
Мақ//мек аффикси де түрли мәнидеги дөренди атлықларды жасайды: оймақ, 
қаймақ, батпақ т.б. Басқа қосымталар да дөренди атлықларды өнимли жасайды ҳәм 
бул аффикслер жәрдеминде жасалған дөренди атлықлар мәниси бойынша оғада ҳәр 
қыйлы. Қарақалпақ тилиндеги дөренди атлықлар еликлеўишлерден де жасалады. 
Ылды//илди, ық//ик, ап, ең, ың, ир, ыр аффикслери көриниске ҳәм сеске еликлеўиш 
сөзлерге жалғанып төмендегидей дөренди атлықларды жасайды: гүўилди, быжық, 

Download 337.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling