Muallif: oqit. Abdullayeva n yaratilgan: Ангрен-2005 Kategoriya


МАВЗУ: № 12. “Юзлик” мавзусида арифметик амаларни урга-


Download 483.13 Kb.
bet20/40
Sana12.11.2023
Hajmi483.13 Kb.
#1768047
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   40
Bog'liq
«математика укитиш методикаси» Muallif oqit. Abdullayeva n yara-www.fayllar.org

МАВЗУ: № 12. “Юзлик” мавзусида арифметик амаларни урга-
ниш.

Максад: “Юзлик” мавзусидар арифметик амалларни урганиш методи-


каси билан таништириш.
Режа: 1. Таиѐргарлик иши.
2.”100” ичида арифметик амални урганишда асосии боскич-
лар.
100 ичида кушиш ва аиириш. Прогррамма таллабларига биноан юз
ичида сонларни кушиш ва аииришни урганишда укувчилар кушиш ва аии-
ришнинг хамма холлари учун хисоблаш усулларинигина урганиб колмаи, бал-
ки назарии билимларнинг маълум комплекисини урганишлари хам керак. ( 1
синфда сонни иигиндига кушиш ва сонни иигиндидан аиириш ва иигиндини
сондан аиириш хоссалари, 2 синфда иигиндини иигиндига кушиш ва иигин-
дидан иигиндини аиириш хоссалари каралади).
Биринчи синф укувчилари биринчи боскич арифметик амалларнинг
хоссалларни тула тушунган холда узлаштиришларини бу хоссаларининг хи-
соблаш усуллари асосида мустакиллик билан очиб беришларини тажриба кур-
сатди. Шу сабабли 1 синфда аитилган туртта хосса ва уллар асосида 100 ичи-
да кушиш ва аииришнинг барча холлари учун хисоблаш усуллари киритила-
ди.
Хоссалар ва тегишли хисоблаш усуллари устида ишлаш методикасини
тулларок караб чикамиз.
Хоссаларни ва тегишли хисоблаш усулларини очиб беришдан аввал
таиёргарлик ишини бажариш керак, бу таиѐргарлик иши натижасида укув-
чилар соннлар иигиндиси ва сонлар аиирмаси каби математик ифодаларни
узлаштиради, куш тенгликллар билан танишишади, бир ва икки амалии ифо-
даларни кавслар ѐрдамида ѐзишни урганишади, шшунингдек, икки хонали



43
сонларни улларнинг хона кушилувчилари иигиндисига алмаштириш билан


танишишади.
“Иигинди” математик ифодаси билан укувчилар биринчи унликни ур-
ганаѐтганлларидаѐк танишадилар, бир мунча кеиинрок эса “аиирма” матема-
тик ифодаси билан танишадилар. Чунончи, 4 + 3 = 7 мисолини ечгандан кеиин
укитувчи иигиндини аитишни таклиф килади. Укувчилар 7 сонини аитишади.
Укитувчи факат натижанигина эмас, балки 4 + 3 ифодани (яъни 4 ва 3 сонлари
иигиндисини) хам иигинди деб аталишини аитади. Болаларни аиирма ифода-
си билан таништириш хам шунга ухшаш олиб борилади.
10 ичида кушиш ва аииришни урганишидаѐк хисоблаш усулларини ѐзма
тушунтириш максадида иккита тенглик ишоралари билан ѐзишшдан фоида-
ланиш максадга мувофик. Масалан: 5 + 4 = 5+ 2 + 2 = 9,
8 - 3 = 8 - 2 - 1 = 5. Бундаи ѐзиш укувчининг сонни “булаклари буиича”
кушиш ѐки аиириш усулини тушуниб олишинигина эмас, балки уларни кеи-
инчалик хоссаларнинг ѐзилишлларини тушуниб олишларига, шунингдек, хи-
соблаш усулларини асослашнинг ѐзилишларини тушунишларига таиѐрллаиди:
6 + ( 3 + 1 ) = 6 + 4 = 10 ѐки 34 + 5 = ( 30 + 4 ) + 5 = 30 + ( 4 + 5 ) = 39.
Номерлашни урганиш даврида “кавс” белгиси киритилади. “Кавс” бел-
гиси билан таништиришда укитувчи, масалан, бундаи машкни таклиф килади.
“ 5 ва 3 сонлари иигиндисига 2 ни кушинг”. Машкни огзаки ечгандан кеиин
укитувчи бундаи сонларни кандаи ѐзишни тушунтиради: сонни аитилган ии-
гиндига кушиш кераклигини курсатиш учун иигиндини кавслар ичига ѐзиш
керак: (5 +3)+ 2.
Хоссаларни киритгунга кадар болаларни кавсли ифодаларни тугри укиш
ва уларни диктовка остида ѐзиб олишга ургатиш лозим. Масалан, 10 - ( 3 + 4)
ифодани укувчилар бундаи укишади: 10 сонидан 3 ва 4 сонлар иигиндисини
аиириш керак.
Шу паиитнинг узида укувчиларнинг хона сонларидан иборат булмаган
икки хонали сонларни уларни хона кушилувчилари иигиндисига алмаштириш
билан таништириши керак. Бунда тегишли терминларни киритиши керак. ( 47
= 40 + 7 ).
Караб чикилган материалларни узлаштириб олиш тегишли хисоблаш
усулларини очиб беришга асос ббуладиган коидаларни мувофакиятли узлаш-
тиришга зарурии шароит яратади.
Кушиш ва аииришни ургатиш куиидаги тартибда олиб борилади: олдин
0 билан тугаидиган икки хонали сонларни кушиш ва аиириш урганилади, сун-
гра сонни иигиндига кушиш ва шунга мос хисоблаш усуллари урганилади.
Сонни иигиндидан аиириш, иигиндини сонга кушиш ва иигиндини сондан
аиириш коидалари хам шу тартибда каралади.
Ноль билан тугаидиган икки хонали сонларни кушиш ва аииришни очиб
беришда болаларга бундаи сонларни кушиш ва аиириш бир хонали сонларни
кушиш ва аииришга ухшаш бажарилишини курсатиш керак.
Масалан, 60 + 20 иигиндини топиш учун 6 та унликка 2 та унликни ку-
шиш етарли 70 - 40 аиирмани топиш учун 7 та унликдан 4 та унликни аиириш
етарли.



44
Бундаи ѐзилади:


60 + 20 = ? 70 - 40 = ?
_____________________ ___________________ 6
унл.+ 2 унл. = 8 унл. 7 унл. - 4 унл. = 3 унл.
60 + 20 = 80 70 - 40 = 30

Хар бир хосса (коида) ни урганиш куиидаги тартибда амалга оширила-


ди:

Download 483.13 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling