Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

ijtimoiy xavflilik deganda, huquqbuzarning jamiyatdagi qadriyatlarga tajovuz qilishi, 
shaxs va jamiyat manfaatlarini paymol qilishi tushuniladi, yaʼni huquqbuzarliklarning 
ijtimoiy xavfliligi shundaki, u jamiyat hayotining maromi va huquqiy tartibotga zarar 
etkazadi;
huquqqa xiloflilik, yaʼni huquqbuzarlik natijasida muayyan huquq normasining talabi 
buziladi. Bunda huquqbuzar huquq normasida belgilangan normalarni bajarmagan 
hisoblanadi;
ayblilik deganda, huquqbuzarlikda ayblanayotgan shaxsning yuridik javobgarlikni 
zimmasiga olishga qodir boʻlishi hamda oʻz xatti-harakatlarini qasddan yoki ehtiyotsizlik 
orqali sodir etgan bo’lishi tushuniladi.
huquqbuzarlikning jazoga sazovorligi, yaʼni huquqbuzarlik sodir etgan shaxsning 
vakolatli davlat organi tomonidan javobgarlikka tortilishi tushuniladi;
huquqbuzarlikka oid yana bir belgi huquqbuzarlik faqat shaxs tomonidan amalga 
oshiriladi. 
!Ayb deganda, bu shaxsning sodir etgan huquqqa zid harakat va harakatsizligiga hamda 
uning zararli oqibatlariga nisbatan qasd yoki ehtiyotsizlik shaklidagi munosabati tushuniladi. 
Huquqbuzarlikning tarkibiy elementlari quyidagilar:
 
Huquqbuzarlikning obyekti deganda, huquq normalari bilan tartibga solingan va 
qoʻriqlanadigan, huquqqa zid harakat yoki harakatsizlik natijasida zarar yetkazilgan ijtimoiy 
munosabat tushuniladi;
 
Huquqbuzarlikning subyekti deganda, huquqbuzarlikni sodir qilgan va oʻz 
qilmishlarining oqibati uchun yuridik javobgarlikni oʻtash qobiliyatiga (dilekt layoqatiga 
ega) yuridik va jismoniy shaxslar tushuniladi. Masalan, fuqarolik huquqbuzarligida subyekt 
ham jismoniy shaxs ham yuridik shaxs hisoblanadi, intizomiy, maʼmuriy huquqbuzarliklarda 
va jinoyatda subyekt jismoniy shaxslar hisoblanadi. 
Jinoyat subyektining uchta belgisi mavjud:
 jismoniy shaxslar, ya’ni Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari, fuqoroligi boʻlmagan 
shaxslar va chet el fuqarolari hisoblanadi;
 aqli rasolik – bu huquqbuzarlik sodir etgan shaxs oʻz qilmishining ijtimoiy xavfli 
ekanligini anglab oʻz xatti-harakatlarini tushunib yetishi hisoblanadi (mastlik, giyohvand va 
psixatrop moddalar taʼsirida jinoyat sodir etilsa, bu javobgarlikni ogʻirlashtiruvchi holat 
hisoblanadi va shaxs ogʻirroq jazoga tortiladi);
 jinoiy javobgarlik qoʻllash yoshiga yetganlik. 
!Ruhiy kasallar va aqli norasolar jinoyat subyekti hisoblanmaydi, ammo ularga tibbiy 
yoʻsindagi taʼsir choralari qoʻllanishi mumkin;
 
Huquqbuzarliklarning obyektiv tomoni deganda, shaxsning huquqqa zid harakat 
yoki harakatsizligi, ushbu harakat yoki harakatsizlik natijasida yetkazilgan zararli oqibatlar 
hamda huquqqa zid qilmish bilan zararli oqibat oʻrtasidagi sababli bogʼlanish tushuniladi. 
Obyektiv tomonning fakultativ belgisi huquqbuzarlik sodir etilgan joy, qurol, vositalar, 
usullar hisoblanadi. 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 80 
 
Huquqbuzarlikning subyektiv tomoni deganda, shaxsning sodir etgan huquqqa zid 
harakat yoki harakatsizligining oqibatlariga va ulardan kelib chiqadigan zararga boʻlgan 
ruhiy munosabati tushuniladi. Subyektiv tomonining asosiy belgisi ayb hisoblanadi. 
Fakultativ belgilari esa motiv, maqsad kabilar hisoblanadi. Ayb 2xil shaklda bo’ladi. Bular: 
!Qasd deganda, shaxsning huquqqa xilof harakatni sodir qilayotgan paytda oʻz 
harakatining huquqqa xilofligini, ijtimoiy xavfliligini va oqibatini tushungan, anglagan holda 
ushbu oqibat kelib chiqishini istab harakat qilganligi (toʼgʼri qasd) yoki ushbu oqibatni kelib 
chiqishiga ongli ravishda yoʻl qoʻyib berishi (egri qasd) tushuniladi (MJTK 11-m) (M: 
40,41,52-2-qism-m JK 97,169,153).